Papryka

Jest jednym z najcenniejszych warzyw pod względem wartości odżywczych. Jej uprawa może być trudna dla początkujących ogrodników, ale ze względu na jej walory smakowe i zdrowotne warto poświęcić jej trochę czasu i miejsca w ogródku. Tym bardziej, że obecnie dostępnych jest wiele wartościowych odmian gruntowych, przeznaczonych do uprawy amatorskiej i dostosowanych do naszych warunków klimatycznych.

Papryki dorastają zwykle do wysokości 50-100 cm. Mają silne, wzniesione i mocno rozgałęzione łodygi i duże, błyszczące, ciemnozielone liście. Z czasem w kątach liści pojawiają się kwiaty - niepozorne , białe, zielonkawe lub lekko fioletowe. Częścią jadalną papryki są owoce. Są one bardzo atrakcyjne, mają piękne, żywe kolory - są odmiany żółte, pomarańczowe, czerwone, a nawet fioletowe.. Nie ma natomiast odmian zielonych - znana nam papryka zielona to niedojrzałe, ale już wyrośnięte owoce różnych odmian słodkich, równie smaczne i zdrowe. Jej kształty też są bardzo zróżnicowane - przypominają prostopadłościany, walce, stożki, a nawet kule. Mogą być proste, wykrzywione po łuku, wydłużone, tępo lub ostro zakończone. Mogą mieć różne wielkości - średnica owocu może być mała, ale może osiągać też 10- 12 cm. Powierzchnia owocu może być gładka lub mniej lub bardziej żebrowana.

Papryki mają wspaniały smak, a także duże właściwości odżywcze i zdrowotne. Są bogatym źródłem cukrów, soli mineralnych ( między innymi wapnia i potasu), tiaminy, ryboflawiny i kwasu nikotynowego. Zawierają duże ilości witamin A, E i C oraz beta-karotenu. Zawartość witamin i składników odżywczych jest różna w zależności od koloru papryki. Najwięcej witaminy C i beta-karotenu jest w papryce czerwonej. Żółta jest doskonałym źródłem luteiny i zeaksantyny, które dobrze wpływają na wzrok. Zielona jest źródłem witaminy E i kwasu foliowego. Jedzenie papryki pomaga obniżyć ciśnienie krwi i chroni przed chorobami układu krążenia. Jest ona źródłem przeciwutleniaczy, które chronią organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Wzmacnia też odporność i reguluje przemianę materii.

Paprykę możemy jeść na surowo, w postaci sałatek i surówek, lub w postaci gotowanej, duszonej, pieczonej czy grillowanej. Możemy też przygotowywać z niej pyszne przetwory na zimę. W odróżnieniu od wielu innych warzyw, nawet duszona czy gotowana papryka zachowuje większość wartości odżywczych. Oprócz odmian słodkich, są również odmiany ostre. Niektóre mogą być uprawiane jako rośliny wieloletnie. Zawierają one kapsaicynę - alkaloid pobudzający perystaltykę jelit i wydzielanie soków żołądkowych, który jest też odpowiedzialny za pikantny smak papryki (najbardziej pikantne są pestki). Ostre odmiany są doskonałym dodatkiem do potraw mięsnych i warzywnych. Dodaje się je do pikantnych zup i sosów. Potrawy z ich dodatkiem wykazują działanie rozgrzewające, dlatego warto je spożywać w okresie zimowym.

Uprawa

Papryka jest rośliną jednoroczną. W naszych warunkach klimatycznych uprawiamy ją tylko z rozsady. Możemy uprawiać ją w zarówno w gruncie, jak i pod osłonami. Najlepiej rośnie na stanowisku osłoniętym, zacisznym, ale słonecznym, gdyż nie znosi zacienienia. Jest rośliną wybitnie światło- i ciepłolubną.

Jeśli nasz ogród warzywny znajduje się na otwartym terenie, a chcemy uprawiać paprykę w gruncie, dobrze jest posadzić jakieś rośliny osłaniające - może to być żywopłot albo nawet szpaler roślin jednorocznych, na przykład słoneczników lub kukurydzy. Należy je posadzić w odpowiedniej odległości, żeby nie zacieniały nam naszej uprawy.

Jest rośliną o długim okresie wegetacji, więc można przed jej wysadzeniem na grządki wysiać na nich sałatę lub rzodkiewkę, które zdążymy zebrać przed sadzeniem papryki. Do wyboru mamy odmiany wczesne, średnio wczesne i średnio późne papryki.

Lubi gleby żyzne, próchniczne, o dużej zawartości składników pokarmowych, o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie.

Zmianowanie

Papryka nie jest wrażliwa na przedplon, można ją uprawiać po większości roślin warzywnych. Jednak nie jest wskazana jej uprawa rok po roku na tej samej kwaterze ze względu na ryzyko nagromadzenia się w glebie patogenów dla niej szkodliwych. Stwierdzono również, że papryka pozostawia w glebie substancje hamujące jej wzrost, tzw. inhibitory wzrostu. Z tego względu na tym samym stanowisku powinna być uprawiana co 3-4 lata, więc stosowanie zmianowania jest dla niej korzystne.

• Zmianowanie ze względu na wymagania pokarmowe roślin: ma wysokie wymagania pokarmowe, uprawiamy ją więc po warzywach o średnich wymaganiach pokarmowych.
• Zmianowanie według pokrewieństwa roślin: papryka należy do rodziny psiankowatych, nie sadzimy jej wiec na stanowisku po innych roślinach z tej rodziny.
• Zmianowanie według podziału na rośliny korzeniowe, liściowe, kwiatowe, owocowe i nasienne: należy do roślin owocowych, sadzimy ją wiec na kwaterze po roślinach liściowych.

Uprawa współrzędna

Papryka dobrze rośnie w towarzystwie ogórków, pomidorów i kalarepy. Nieodpowiednim sąsiedztwem jest dla niej fasola. Należy też unikać uprawy obok roślin z rodziny krzyżowych, takich jak rzodkiew, rzodkiewka czy rośliny kapustne, ponieważ są one antagonistyczne w stosunku do papryki i opóźniają jej kwitnienie.

Sadzenie

Papryka jest rośliną o dużych wymaganiach cieplnych i długim okresie wegetacji, dlatego w naszym kraju jej uprawa jest możliwa tylko z rozsady. Jeśli zdecydujemy się na samodzielną produkcję rozsady, nasiona wysiewamy w okresie od połowy marca do początku kwietnia w szklarni lub ciepłym inspekcie. Na przygotowanie rozsady gotowej do wysadzenia na grządki potrzebujemy 7-8 tygodni. W warunkach domowych możemy rozsadę trzymać na parapecie okiennym. Ważne jest, aby kiełkującym nasionom zapewnić optymalną dla nich temperaturę. Do ich kiełkowania wymagana jest temperatura 22-25°C, natomiast od wschodów powinna być nieco niższa - 20-22°C w dzień i 18-20°C w nocy. Jeśli kupimy nasiona nie zaprawione przez producenta, przed siewem trzeba je zaprawić samodzielnie, używając gotowych, specjalnie do tego przeznaczonych zapraw. Do momentu wschodów nasion skrzyneczki czy pojemniki, w których je wysialiśmy, można przykryć folią lub włókniną - zmniejsza to ryzyko przesuszenia podłoża lub nasion. Po około dwóch tygodniach od siewu pikujemy siewki do doniczek lub wielodoniczek, używając pikownika. Do pikowania przeznaczamy tylko zdrowe i silne siewki o zielonych liścieniach. Na kilka dni przed planowanym wysadzeniem rozsady do gruntu należy rośliny zahartować - ograniczyć podlewanie i dobrze wietrzyć pomieszczenie, w którym przechowujemy rozsadę lub na dzień wystawiać ją na zewnątrz. Rozsada jest gotowa do wysadzenia do gruntu zwykle w drugiej połowie maja. Rośliny powinny mieć wtedy 8-10 zielonych, błyszczących liści i widoczne pierwsze pąki kwiatowe, a korzenie tworzyć zwarta, nierozsypującą się bryłę.

Rośliny w rzędzie sadzimy w odległości 30-40 cm, odległość między rzędami powinna wynosić 40-60 cm. Odległości te zależą od odmiany, jaką sadzimy.

Uprawa pod osłonami

Część odmian papryki jest przeznaczona do uprawy pod osłonami, a niektóre odmiany można uprawiać zarówno w gruncie, jak i w tunelu lub szklarni. Rozsadę do takiej uprawy przygotowujemy tak samo, jak do uprawy w gruncie. Zabiegi pielęgnacyjne i warunki uprawy również są podobne. Uprawa pod osłonami ma tę zaletę, że chroni naszą uprawę przed szkodnikami. Uprawiając paprykę w tunelu czy szklarni należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłową wymianę powietrza, ponieważ rośliny źle reagują na nadmierną wilgotność powietrza w ciągu dnia. Pomieszczenia należy więc odpowiednio wietrzyć.

Zmianowanie w uprawie pod osłonami

Przy uprawie papryki w tunelach wielu ogrodników nie stosuje zmianowania i uprawia ją przez wiele lat po kolei. Nie jest to jednak dobre rozwiązanie - rośliny mogą dobrze rosnąć i dawać duże plony przez pierwsze dwa - trzy lata, ale z czasem w glebie gromadzi się zbyt dużo chorobotwórczych substancji i toksyn, które w kolejnych latach mogą stać się przyczyną niepowodzeń w uprawie. Warto więc stosować zmianowanie również w szklarniach i tunelach oraz uprawiać przedplony i poplony, na przykład wiosenne i jesienne odmiany rzodkiewki i sałaty.

Jeśli w tunelu uprawiamy tylko paprykę i pomidory i nie mamy możliwości zmianowania, możemy na przykład przenieść co kilka lat tunel w inne miejsce lub, jeśli nie mamy takiej możliwości, wymienić ziemię na głębokość około 20-25 cm. Można też odizolować grunt grubszą folią, a uprawę prowadzić w ustawionych foliowych pierścieniach z podłożem. Ewentualnie, jeśli wymienione rozwiązania z jakichś względów nie mogą być stosowane, można jesienią zastosować chemiczne odkażanie gleby.

Nawożenie papryki

Papryka ma wysokie wymagania pokarmowe, zarówno pod względem zapotrzebowania na azot, jak i fosfor i potas. Możemy nawozić glebę przed wysadzeniem rozsady, pamiętając o tym, by nawozy zawsze dokładnie wymieszać z wierzchnią warstwą gleby za pomocą szpadla lub wideł. Możemy również stosować nawożenie pogłówne, co w przypadku papryki jest bardzo korzystne.

pH gleby

Najlepsze jest w przedziale 6,7 - 7,0. Najlepiej zbadać podłoże za pomocą kwasomierza i w razie konieczności zakwasić lub odkwasić glebę. Należy jednak pamiętać, że papryka nie lubi świeżo wapnowanych gleb, dlatego, jeśli konieczne jest zakwaszenie gleby, wapnowanie w celu jej zakwaszenia powinno być przeprowadzone jesienią rok wcześniej, pod uprawę rośliny poprzedzającej uprawę papryki.

Nawozy organiczne

• obornik przekompostowany - paprykę sadzimy w pierwszym roku po oborniku,
• obornik suszony lub granulowany,
• wermikompost,
• nawozy zielone - zobacz jaka roślina na zielony nawóz,
• nawóz humusowy - Humus Active, Rosahumus lub BlackJak,
• kompost - zobacz jak wykorzystać kompost w ogrodzie.

Nawozy mineralne

Jednoskładnikowe

Najlepiej stosować je na podstawie zawartości składników pokarmowych (mikro- i makroelementy) w glebie. Powinniśmy w tym celu wykonać analizę chemiczną gleby, która określi, które składniki musimy uzupełnić do uprawy danej rośliny.

Nawozy wieloskładnikowe

Papryka jest wrażliwa na chlorki, dlatego stosujmy nawozy ich nie zawierające. Lubi natomiast siarkę, dlatego stosujmy nawozy zawierające ją. Warto stosować nawozy mineralne przeznaczone specjalnie dla papryki, z odpowiednio dobranymi proporcjami składników. Tutaj przeczytasz o stosowaniu, rodzajach oraz zaletach mineralnych nawozów wieloskładnikowych.

Pielęgnacja papryki

Okrywanie agrowłókniną

Ponieważ papryka jest rośliną ciepłolubną, zabieg ten wpływa na polepszenie warunków rozwoju roślin i jest bardzo wskazany dla papryki. Korzystny jest zwłaszcza w okresie wiosennym, gdyż jest wrażliwa na przymrozki, które czasem mogą wystąpić nawet późną wiosną, a także na dłuższe okresy chłodu. Agrotkaninę zdejmujemy, gdy nocą nie ma obawy wystąpienia przymrozków, a temperatura w dzień jest wysoka. Trzeba jednak pamiętać, że agrowłóknina nie może ograniczać wzrostu roślin, dlatego w okresie jej stosowania trzeba ją stopniowo podnosić. Nie należy też pozostawiać zbyt dużego luzu na włókninie, ponieważ wiejący wiatr powoduje ocieranie się tkaniny o rośliny i może uszkadzać stożki wzrostu.

Agrotkaniną można okrywać rośliny również w okresie owocowania, jeśli panujące wówczas temperatury nie sprzyjają dojrzewaniu i wybarwianiu owoców. Czynność ta jest pracochłonna, ale niekiedy może być bardzo korzystna dla naszej uprawy.

Ściółkowanie

Ściółkowanie czarną agrowłókniną lub agrotkaniną poprawia warunki termiczne w wierzchniej warstwie gleby. Jej temperatura wzrasta o 2 - 4 °C, a dodatkowo są mniejsze dobowe różnice temperatur gleby, co dla papryki jest bardzo korzystne. Ściółkowanie tkaniną ogranicza również wzrost chwastów. Ściółkować możemy również słomą lub korą.

Odchwaszczanie

Jest ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym. Jeśli nie stosujemy w uprawie ściółkowania, należy regularnie odchwaszczać grządki. Wokół roślin w rządkach chwasty usuwamy ręcznie, w międzyrzędziach możemy użyć motyczki lub pazurków.

Spulchnianie gleby

Korzystnie wpływa na paprykę, należy jednak wykonywać je ostrożnie i niezbyt głęboko, by nie uszkodzić korzeni, które trudno się regenerują.

Podlewanie

Papryka lubi wilgotną glebę, jej optymalna ilość w glebie zapewni nam uzyskanie jędrnych owoców. Należy regularnie podlewać grządki w miarę potrzeb przez cały okres wegetacji, a szczególnie w okresie zawiązywania i dorastania owoców - dobrze jest wtedy kontrolować wilgotność gleby za pomocą wilgotnościomierza - powinna wynosić 70-80%. Nieco mniejsza (60-70%) powinna być w okresie ukorzeniania się roślin, gdyż w zbyt wilgotnej glebie rośliny nie wytworzą silnego systemu korzeniowego. Ponieważ papryka źle znosi nawet krótkotrwałe przesuszenie, dobrze jest podlewać ją często, ale małymi dawkami wody.

Zasady nawadniania roślin w ogrodzie

Usuwanie pierwszego zawiązku

Jest ważnym zabiegiem, powodującym wzrost plonu. Polega na usunięciu pierwszego owocu wyrastającego w miejscu rozgałęziania się pędu głównego. Wzrost tego owocu jest bardzo szybki, i wykorzystuje bardzo dużo składników mineralnych i wody, co może osłabić wzrost roślin i spowodować zrzucanie młodszych zawiązków. Dlatego też pierwszy owoc powinien być uszczknięty jak najwcześniej. Należy zrobić to bardzo ostrożnie, ponieważ pędy papryki są bardzo kruche.

Cięcie ogławiające

Wykonuje się je w okresie dorastania pierwszych owoców. Przeprowadza się je jednorazowo, uszczykując lub obcinając sekatorem wszystkie wierzchołki wzrostu. Zbyt dużo części zielonych pozbawia owoce pewnej porcji asymilatów i soli mineralnych i jest dla nich niekorzystne - dla prawidłowego odżywienia owocu wystarczają dwa w pełni rozwinięte liście. Zabieg ten sprzyja też wcześniejszemu dojrzewaniu owoców, co jest bardzo korzystne szczególnie w latach o mało sprzyjającej pogodzie. Dzięki temu zabiegowi wzrasta również w owocach zawartość cukrów i witaminy C.

Podpory

Niektóre odmiany papryki, których krzaki rosną wysokie i mają duże, ciężkie owoce, wymagają stosowania podpór. Do tego celu dobre będą drewniane listewki lub paliki, jak również również grubsze patyczki bambusowe. Przy roślinie wbijamy w miarę potrzeb od jednego do trzech palików. Należy wbić je w niewielkiej odległości od łodygi, uważając jednak by nie uszkodzić korzeni i nie połamać rośliny, a następnie przywiązać roślinę do palika, na przykład za pomocą wężyka szkółkarskiego lub sznurka.

Zbiór i przechowywanie

Zbiór papryki rozpoczynamy zwykle w drugiej połowie lipca. Owoce do bezpośredniego spożycia zbieramy na bieżąco, w miarę potrzeb i w miarę wybarwiania się owoców. Najlepiej zbierać owoce w pełni wyrośnięte, gdyż zbyt wczesne zrywanie powoduje ich szybsze więdnięcie i gorszy smak. Ucinamy je sekatorem wraz z szypułką - te zebrane bez szypułki szybko tracą jędrność. Ostatnie owoce należy zebrać przed pierwszymi przymrozkami, gdyż są bardzo wrażliwe za przemarznięcie. Ponieważ w naszym klimacie przymrozki zdarzają się już we wrześniu, może się zdarzyć, ze będziemy musieli zebrać nawet niedojrzałe owoce. Należy wtedy ułożyć je w skrzyneczkach i postawić w ciepłym miejscu, najlepiej w temperaturze 20-25°C. Nie jest konieczny dostęp światła, a owoce nawet lepiej się wybarwiają, jeśli przykryjemy je na kilka dni. Można także umieścić owoce w papierowych torebkach lub w kartonach, a wtedy etylen wydzielający się z dojrzewających owoców jeszcze przyspieszy ich dalsze dojrzewanie. Przechowywanie papryki jest możliwe przez około dwa tygodnie, w chłodnym (najlepiej w temperaturze około 10°C) i zacienionym miejscu. Jeśli chcemy przechowywać ją dłużej, możemy ją zamrozić. Odmiany ostre możemy również suszyć.

Choroby i szkodniki

Papryka jest porażana przez wiele patogenów i uszkadzana przez szkodniki specyficzne tylko dla tego gatunku, jak również przez te atakujące inne warzywa, na przykład pomidory, ogórki czy ziemniaki. Możemy ograniczyć ich występowanie stosując zmianowanie, uprawę współrzędną lub , jeśli mamy taką możliwość,prowadzić uprawę pod osłonami. Jeśli się pojawią, zwalczać je możemy za pomocą różnych środków naturalnych i chemicznych, zawsze stosując się do zaleceń na etykiecie. Do chorób i szkodników papryki zaliczamy:

Szkodniki:

• turkuć podjadek
• osiewniki {chrząszcze}
• mszyca brzoskwiniowa {mszyce}
• mszyca ziemniaczana smugowa {mszyce}
• mszyca ziemniaczana średnia {mszyce}
• mszyca szklarniowa wielożerna {mszyce}
• wciornastek zachodni {wciornastki}
• wciornastek tytoniowiec {wciornastki}
• przędziorek chmielowiec {przędziorki}
• przędziorek szklarniowiec {przędziorki}
• miniarki
• zmieniki
• pędraki
• drutowce

Choroby:

• zgorzel siewek
• wertycylioza
• szara pleśń
• zgnilizna twardzikowa
• mączniak prawdziwy
• aksamitna plamistość liści
• fuzariozy zgorzelowe
• ryzoktonioza
• korkowatość korzeni
• antraknoza korzeni
• zgnilizna podstawy pędów
• mozaika tytoniu {mozaiki}
• mozaika pomidora {mozaiki}
• mozaika ogórka {mozaiki}
• łagodna pstrość
• brązowa plamistość liści
• mokra zgnilizna bakteryjna
• bakteryjna cętkowatość