Malina

Malina jest krzewem dziko rosnącym w lasach. Jest również chętnie uprawiana w ogrodach przydomowych, ze względu na smaczne i bardzo wartościowe owoce. Jest krzewem o długich, wiotkich, dorastających do 2 metrów pędach i i zielonych liściach z białawym spodem. Owoc maliny składa się ze ściśle przylegających do siebie, małych pestkowców, zebranych w owoc złożony, który w porze dojrzewania lekko oddziela się od stożkowatego dna kwiatowego. Owoce maliny najczęściej są czerwone, jednak są też odmiany o owocach żółtych lub ciemnopurpurowych.

Maliny to pyszne i aromatyczne owoce, bardzo cenione również ze względu na swoje właściwości zdrowotne. W ich owocach są kwasy organiczne (takie, jak askorbinowy, cytrynowy, jabłkowy czy salicylowy), pektyny, antocyjany, związki śluzowe i błonnik. Zawierają mnóstwo witamin, między innymi C, E, K, PP i z grupy B, a także wiele składników mineralnych, takich jak potas, magnez wapń czy żelazo. Cenione są również liście malin, które zawierają garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne i sole mineralne, dzięki czemu mają właściwości przeciwbakteryjne, ściągające i przeciwzapalne. Zarówno owoce, jak i liście malin są znakomitym środkiem przeciwgorączkowym. Owoce maliny dzięki zawartości kwasu elagowego mają właściwości antybakteryjne, przeciwbólowe, uspokajające, obniżające ciśnienie krwi, wspomagają też leczenie przeziębień, zapaleń jamy ustnej, gardła i krtani. Maliny są również stosowane w diecie i kuracjach odchudzających - biorą udział w procesach trawiennych i oczyszczają organizm z toksyn. Mają właściwości antyoksydacyjne - pomagają usuwać wolne rodniki z organizmu.

Najsmaczniejsze są maliny zrywane prosto z krzaka. Możemy jeść je na surowo, a także robić z nich pyszne konfitury, galaretki, soki, syropy czy nalewki. Używane są jako dodatek do lodów, ciast, musów, a nawet do dań mięsnych, na przykład z wołowiny, wieprzowiny czy drobiu. Sok z malin doskonale rozgrzewa organizm, jest nieoceniony podczas jesiennych i zimowych wieczorów.

Owoce maliny są również składnikiem wielu kosmetyków używanych do pielęgnacji skóry, ponieważ doskonale ją nawilżają, wygładzają, tonizują i ujędrniają. Regulują również wydzielanie serum i działają antyseptycznie, a także naturalnie oczyszczają skórę, usuwając martwy naskórek, odprężają ją i poprawiają jej koloryt. Uprawa malin jest dosyć prosta, dlatego warto mieć je w swoim ogrodzie. Te wyhodowane samodzielnie są najzdrowsze, najbardziej aromatyczne i wartościowe.

Wymagania glebowe i klimatyczne

Maliny najlepiej rosną w miejscach słonecznych. Lubią gleby żyzne, bogate w składniki odżywcze, ale przepuszczalne i lekko kwaśne, o pH w granicach 5,5 - 6,5. Nie znoszą gleb zasadowych. Lubią wilgoć w podłożu, ale nie udają się na terenach zbyt mokrych, o wysokim poziomie wód gruntowych. Gorzej rosną też na glebach zbyt luźnych, piaszczystych, ponieważ mają płytki system korzeniowy i na takiej glebie problemem może być odpowiednie dostarczanie krzewom wody i składników pokarmowych. Bardzo dobrze znoszą temperatury zimowe.

Sadzenie

Ponieważ maliny będą rosły w tym samym miejscu przez kilka następnych lat, ważne jest odpowiednie przygotowanie gleby pod ich uprawę. Należy starannie oczyścić ją z chwastów, zwłaszcza tych wieloletnich, takich jak perz czy powój. Warto wzbogacić glebę w materię organiczną. Dobrze jest również zbadać odczyn gleby za pomocą kwasomierza i w miarę potrzeb skorygować go zakwaszając lub odkwaszając glebę.

Maliny można sadzić zarówno wiosną, jak i jesienią. Głębokość sadzenia nie jest duża, wystarczy wykopać za pomocą szpadla dołek na głębokość 15-20 cm. Po posadzeniu trzeba dobrze ucisnąć glebę wokół rośliny i obficie ją podlać. Należy również przyciąć sekatorem pędy maliny na długość około 30 cm. Jeśli rośliny sadzimy w rzędach, odległość pomiędzy nimi powinna wynosić dwa metry. Rośliny w rządzie, w zależności od odmiany, mogą rosnąć w odstępie 50-100 cm. Krzewy malin możemy uprawiać na płasko, ale warto je uprawiać w redlinach, czyli usypanych wałach ziemi o wysokości 15-30 cm. Taki sposób uprawy ogranicza ryzyko występowania chorób korzeniowych. Krzewy malin, zwłaszcza odmian jesiennych, możemy posadzić również w nieregularnych grupach, tworząc naturalne maliniaki, podobne do tych naturalnie rosnących w lasach.

Odmiany

Odmiany malin dzielą się na dwa podstawowe rodzaje owocujące jednorazowo, zwane potocznie letnimi i powtarzające owocowanie, zwane jesiennymi. Malina owocująca jednorazowo zawiązuje pąki kwiatowe na dwuletnich pędach i owocuje tylko raz w ciągu roku, w czerwcu lub w lipcu. Odmiana powtarzająca owocuje na pędach jednorocznych i wydaje owoce dwa razy w ciągu roku, najpierw w czerwcu lub lipcu, a później we wrześniu lub październiku. Oba rodzaje różnią się przez to sposobem cięcia i prowadzenia uprawy.

Odmiany malin owocujących jednorazowo to między innymi Laszka, Sokolica, Tulameen czy Glen Ample. Powtarzające owocowanie to na przykład Polana, Polka, Polesie czy Pokusa. Ciekawą odmianą jest Poranna Rosa, o żółtych owocach.

Pielęgnacja

Ściółkowanie

Do ściółkowania malin można używać agrotkaniny lub agrowłókniny, które znacznie ograniczają wzrost chwastów, odrostów korzeniowych, a także dłużej utrzymują wilgoć w glebie. Maliny możemy ściółkować również korą sosnową.

Odchwaszczanie i usuwanie odrośli korzeniowych: Jeśli nie stosujemy ściółkowania, należy regularnie odchwaszczać naszą uprawę. Chwasty można wyrywać ręcznie lub usuwać za pomocą motyczki bądź pazurków. Oprócz chwastów, należy również usuwać odrosty korzeniowe, które malina wypuszcza bardzo łatwo. Odrosty stanowią konkurencję dla krzewów, sprzyjają też występowaniu chorób pędowych. Te wyrastające wewnątrz krzewów i obok nich możemy usuwać ręcznie lub wycinać sekatorem. Te pojawiające się w większej odległości od krzaka można wykopywać motyczką lub szpadlem. Wiosenne niszczenie młodych odrostów jest bardzo korzystne dla malin, gdyż dzięki temu uzyskamy większe owoce, a wyrastające później młode pędy będą mniej narażone na działanie chorób i szkodników.

Przycinanie

Każdą odmianę warto przyciąć po posadzeniu, nawet jeśli poświęcamy w ten sposób pierwszy zbiór, który i tak w pierwszym roku byłby niewielki. Dzięki temu wspomagamy prawidłowe ukorzenienie się roślin. Wszystkie cięcia wykonujemy za pomocą sekatora, najlepiej w suche i pogodne dni, aby rany po cięciu mogły dobrze wyschnąć.

• Maliny owocujące jednorazowo: Owoce pojawiają się na pędach dwuletnich, więc po zakończeniu owocowania (latem lub jesienią) należy przyciąć równo z ziemią pędy, które w tym roku owocowały. Wycinamy także pędy najsłabsze oraz nadmiernie zagęszczające krzewy. Zostawiamy najwyżej 10-12 najsilniejszych pędów na krzaku.

• Maliny powtarzające owocowanie: Owoce pojawiają się dwukrotnie w ciągu sezonu, nie tworzą się jednak na tych samych pędach. W czerwcu lub lipcu pojawiają się u nasady pędów dwuletnich, a we wrześniu lub październiku na czubkach pędów jednorocznych. Czubek pędu jednorocznego po owocowaniu usycha, więc odcinamy go sekatorem. W następnym roku latem na tym dwuletnim już pędzie owoce pojawią się u nasady, a wtedy po zakończeniu owocowania pędy przycinamy równo z ziemią. Pąki u nasady tego pędu zaczną aktywność następnej wiosny, tworząc nowe pędy jednoroczne. Dodatkowo usuwamy pędy słabe i zbyt liczne, aby krzewy nie były zbyt gęste i do ich wnętrza mogło dotrzeć światło.

  Najczęściej w uprawie maliny jesiennej usuwa się jesienią wszystkie pędy, skracając je przy samej ziemi, tak, aby krzaki owocowały tylko raz w sezonie, na pędach jednorocznych we wrześniu lub październiku. Owoce są wtedy większe i lepszej jakości.

Podlewanie

Malina jest gatunkiem o dużych wymaganiach wodnych, zwłaszcza w okresie od kwitnienia do początku dojrzewania owoców. Przesuszenie roślin w tym okresie może spowodować, że owoce będą drobniejsze, a plony niższe. Jeśli jest sucho, należy więc zadbać o regularne podlewanie krzewów. Należy jednak zwracać uwagę, by nie moczyć liści i pędów, ponieważ zwiększa to ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.

Podlewanie roślin ogrodowych

Palikowanie

Dla malin owocujących w lecie palikowanie jest niezbędne, wskazane jest również dla tych odmian malin powtarzających owocowanie, które mają owocować dwukrotnie w ciągu sezonu. Jeśli mają owocować tylko na pędach jednorocznych, mogą być uprawiane jako wolnostojące, bez stosowania podpór. Te, które podpór potrzebują, możemy prowadzić w różny sposób. Do wyboru mamy:

• Szpaler pojedynczy: Na początku i końcu rzędu wbijamy grube paliki o wysokości około 140 cm nad ziemią, do których na wysokości około 120 cm przywiązujemy drut. Można przywiązać również dwa lub trzy kolejne druty, na mniejszej wysokości, aby pędy były bardziej stabilne. Pędy malin rozkładamy w wachlarz i przywiązujemy je do drutu w taki sposób, by na jednym metrze bieżącym rzędu mieściło się około 12 silnych pędów. Przy odpowiedniej ilości pędów korzystne jest skrócenie ich do wysokości 160-170 cm.
• Szpaler podwójny: Polega na rozdzieleniu pędów i przywiązaniu ich do dwóch równoległych drutów, umieszczonych na wysokości 120 cm po obydwu stronach rzędu. Druty rozpinamy zwykle w odległości około 50-60 cm od siebie.
• Metoda holenderska: Druty rozpinamy po obu stronach rządka, na wysokości około 80 cm i w odległości 80 cm od siebie. Po jednej stronie przywiązujemy pędy ubiegłoroczne, które w tym roku będą owocować. Po drugiej stronie pędy tegoroczne, gdy tylko będą wystarczająco rozwinięte. Będą one owocować w przyszłym roku. Owoce zbiera się wtedy w kolejnych latach na przemian, raz po jednej, raz po drugiej stronie.

Nawożenie

Maliny do prawidłowego wzrostu i rozwoju potrzebują dużo azotu. Możemy stosować nawożenie organiczne i mineralne. Pamiętajmy, aby stosowane nawozy dobrze wymieszać z górną warstwą gleby za pomocą wideł lub szpadla.

Nawozy organiczne

• obornik - przekompostowany, suszony lub granulowany,
• kompost - dowiedź się jak wykorzystać kompost w swoim ogrodzie,
• wermikompost,
• nawozy zielone - stosowane jak przedplon pod nowe sadzonki. Szczególnie polecane są mieszanki nawozów zielonych w postaci łubinu, peluszki, wyki lub bobu z dodatkiem facelii, słonecznika oraz kukurydzy.

Nawozy mineralne

• jednoskładnikowe: Stosując je dobrze jest znać dokładnie zawartość składników pokarmowych w glebie - badanie gleby pod kątem zawartości mikro- i makroelementów można zlecić w stacji rolniczo-chemicznej.
• wieloskładnikowe: Należy wybierać te nie zawierające chloru, gdyż malina jest wrażliwa na chlorki. W centrach ogrodniczych są dostępne nawozy specjalnie przeznaczone dla krzewów jagodowych, które mają odpowiednio dl nich dobrane i zbilansowane składniki pokarmowe, więc warto skorzystać właśnie z nich.

Rozmnażanie

W warunkach amatorskich maliny najłatwiej jest rozmnożyć przez odrosty. Wystarczy wykopać i posadzić w nowym miejscu odrost korzeniowy. Aby pobrać sadzonkę, należy energicznie wbić łopatę między roślinę macierzystą a odrost, by przeciąć łączący je korzeń. Odrosty należy pobierać tylko od zdrowych malin.

W przypadku produkcji sadzonek na większą skalę, maliny rozmnaża się z sadzonek korzeniowych lub za pomocą sztobrów. Rozmnażanie z sadzonek korzeniowych polega na tym, że odkopuje się od rośliny powstałe odrosty i tnie korzenie na kawałki o długości 10-15 cm. Pocięte wkłada się bezpośrednio do ziemi na głębokość 5 cm. Wiosną ze śpiących oczek wyrastają młode pędy. W przypadku rozmnażania za pomocą sztobrów, czyli sadzonek zdrewniałych, na 10-15 cm odcinki tnie się jednoroczne, zdrewniałe pędy malin. To właśnie są sztobry. Powinny one mieć co najmniej jeden dobrze wykształcony pąk. Podobnie jak sadzonki korzeniowe, sztobry sadzimy bezpośrednio do ziemi. Należy przy tym zwracać uwagę, żeby pąk wystawał tuż nad powierzchnią ziemi.

Zbiór i przechowywanie

Maliny zbieramy w miarę dojrzewania, najlepiej zaraz po osiągnięciu dojrzałości. Dojrzałe są wtedy, gdy przy pociągnięciu łatwo oddzielają się od dna kwiatowego. Latem zwykle zbiera się maliny dwa lub trzy razy w tygodniu, jesienią, gdy owoce dojrzewają wolniej, raz lub dwa razy w tygodniu. Należy zbierać owoce suche, gdyż wilgotne szybciej gniją. Maliny są bardzo nietrwałe i nie nadają się do dłuższego przechowywania. Można je przechowywać nie dłużej, niż dwa dni. Jeśli chcemy przechowywać je dłużej, można je zamrozić.

Choroby i szkodniki

Krzewy malin narażone są na liczne choroby, przede wszystkim o podłożu grzybowym oraz wirusowym, a także atakowane są przez różnego rodzaju szkodniki. W przypadku malin wiele problemów związanych z chorobami i szkodnikami jest spowodowana niewłaściwymi warunkami uprawy. Zwracajmy uwagę ich wymagania oraz potrzeby, zarówno pod względem stanowiska i podłoża, jak również zabiegów pielęgnacyjnych. Odpowiednia uprawa i pielęgnacja na pewno przełoży się na zdrowotność naszych malin, a przez to również na jakość i ilość owoców. Jeśli rośliny zostaną porażone przez chorobę lub zaatakowane przez szkodniki, do ich zwalczania możemy stosować różnego rodzaju środki, naturalne lub chemiczne, przestrzegając zawsze zaleceń na etykietach. Do najczęstszych chorób i szkodników malin należą:

Choroby:

• antraknoza maliny
• szara pleśń
• zamieranie pędów malin
• biała plamistość liści maliny
• chloroza nerwów liści maliny
• guzowatość korzeni
• krzaczasta karłowatość maliny
• mączniak prawdziwy maliny
• karłowatość maliny

Szkodniki:

• kwieciak malinowiec
• przędziorek chmielowiec
• pryszczarek namalinek łodygowy
• kistnik malinowiec
• przebarwiacz malinowiec
• pryszczarek malinowiec
• mszyce (maliniaka, malinowa)
• zwójka różoweczka
• przeziernik malinowiec
• chrabąszcz majowy