Bób

Bób jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Jest chętnie uprawiany również współcześnie w ogrodach przydomowych. Roślina ma palowy, rozgałęziony na boki system korzeniowy, który może sięgać do głębokości 100-110 cm. Bób dorasta do wysokości około metra, a czasem nawet do półtora metra. Łodygi są nagie, w przekroju czterokanciaste, puste w środku, sinozielone. Rozgałęzione są tylko u podstawy. Liście są również sinozielone, w kształcie eliptycznym. U nasady mają duże, sercowate przylistki. U nasady liści wyrastają również kwiaty, zebrane zwykle w groniaste kwiatostany. Kwiaty są zwykle białe, z fioletowym żagielkiem i czarnymi plamkami na skrzydełkach, ale w zależności od odmiany mogą mieć również kolor czysto biały, biały z ciemnym oczkiem lub żółty. Bób jest rośliną owadopylną. Jego owocem są obłe, zwisające w dół strąki, o długości do 12 cm. Zawierają one od dwóch do pięciu nasion, ułożonych na wyściełającej strąk miękkiej, gąbczastej tkance. To właśnie nasiona są częścią jadalną bobu. Mają kształt soczewki lub nerki, zwykle jasnożółty lub jasnozielony kolor i mogą osiągnąć 35 mm długości. Na rynku ogrodniczym znajdziemy też odmiany o różowych i czerwonych nasionach.

Bób ma dużą wartość odżywczą. Zawiera białko roślinne, węglowodany, witaminy, szczególnie z grupy B, ale również A i C. Zawiera również kwas nikotynowy, kwas foliowy oraz sole mineralne wapnia, fosforu i żelaza. Jest też źródłem błonnika, dzięki czemu jego spożywanie na długo zapewnia uczucie sytości, usprawnia też pracę jelit i pomaga oczyszczać organizm z toksyn. Jest też niskokaloryczny, po ugotowaniu ma 85 kcal w 100 gramach. Polecany jest osobom odchudzającym się. Dodatkowo bób ma działanie zasadotwórcze, więc jego spożywanie ułatwia nam uniknąć zakwaszenia organizmu.

Sezon na bób jest krótki, dlatego warto w pełni go wykorzystać i jadać bób jak najczęściej. Najpopularniejszy jest tradycyjnie ugotowany w osolonej wodzie i zjadany sam lub z masłem i zrumienioną tartą bułką. Można jednak przyrządzić z niego również wiele innych smacznych dań. Możemy dodawać go do zup, sałatek czy też zrobić z niego pastę do kanapek z dodatkiem ziół, czosnku czy pomidorów.

Uprawa

Bób jest rośliną jednoroczną. Jest łatwy w uprawie. Uprawiamy go siejąc nasiona bezpośrednio do gruntu. Najlepiej rośnie na glebach żyznych i wilgotnych, wtedy najlepiej plonuje. Uda się również na glebach lżejszych, ale wtedy musimy pamiętać o odpowiednim nawadnianiu. Odczyn gleby najbardziej odpowiedni dla bobu to 6,5-7,0. Roślina nie ma dużych wymagań klimatycznych. Bób jest odporny na chłody, wytrzymuje przymrozki nawet do -4 °C. Najlepsza temperatura dla jego wzrostu i rozwoju to około 18-22°C .Dostępne są odmiany wczesne, średnio wczesne, średnio późne i późne. Okres wegetacji w przypadku bobu może trwać od 75 do 120 dni, w zależności od odmiany. Bób jest bardzo dobrą rośliną przedplonową, ponieważ jako roślina motylkowa dostarcza do gleby dużych ilości azotu, z którego mogą później korzystać rośliny następcze, a ze względu na rozbudowany system korzeniowy pozostawia glebę dobrze spulchnioną. Bób dobrze udaje się również jako śródplon, na przykład pomiędzy ziemniakami. W warzywniku warto sadzić bób na obrzeżach, tak, by mogły docierać do niego podmuchy wiatru, które w pewnym stopniu strącają z roślin atakujące je mszyce.

Zmianowanie

Bób nie wymaga zmianowania i może rosnąć na tym samym stanowisku przez kilka kolejnych lat. Nie zaleca się jednak siewu po innych roślinach bobowatych ze względu na możliwość wystąpienia chorób lub szkodników atakujących rośliny z tej samej rodziny. Nie zaszkodzi jednak, jeżeli włączymy go do zmianowania także według innych podziałów.

• Ze względu na wymagania pokarmowe roślin: bób jest rośliną o średnich wymaganiach pokarmowych, więc sadzimy go tam, gdzie poprzednio rosły rośliny o wymaganiach niskich.
• Ze względu na pokrewieństwo roślin: bób należy do rodziny bobowatych (motylkowych), nie sadzimy go więc na stanowisku po roślinach z tej grupy.
• Według podziału na rośliny korzeniowe, liściowe, kwiatowe, owocowe i nasienne: jest to roślina nasienna, więc sadzimy ją na kwaterze po roślinach owocowych.
• Ze względu na rośliny korzeniące się płytko i głęboko: bób korzeni się głęboko, więc sadzimy o tam, gdzie wcześniej rosły rośliny korzeniące się płytko.

Uprawa współrzędna

Dobrym sąsiedztwem dla bobu są rośliny kapustne, kukurydza i ziemniaki. Warto również posiać w pobliżu aksamitki, cząber ogrodowy czy miętę pieprzową. Niekorzystne jest sadzenie obok bobu pomidorów i selerów.

Siew i sadzenie

Przed wysiewem bobu należy odpowiednio przygotować glebę. Nasiona możemy wysiewać już w połowie marca, kiełkują już w temperaturze 3-4°C. Bób można siać również później, do połowy maja, ale wtedy plony będą mniejsze, jest też większe ryzyko, że rośliny będą atakowane przez mszyce. Przed wysianiem warto zaprawić nasiona specjalną zaprawą, która zabezpiecza je przed chorobami grzybowymi. Nasiona umieszczamy na głębokości 4-6 cm, w rządkach oddalonych od siebie o około 40 cm, i w odległości 10-20 cm w rządku. Można również umieszczać nasiona gniazdowo, po kilka sztuk w jednym miejscu, w odległości 15 -30 cm. Odległość między roślinami jest w przypadku bobu istotna z tego względu, że rośliny będą dość wysokie i jeśli rosną w odpowiednich odległościach, będą się wzajemnie podpierały, ograniczając przewracanie się i konieczność podwiązywania łodyg. Zbiór bobu można przyspieszyć o kilka dni, wysiewając do gruntu już podkiełkowane nasiona. Nasiona bobu są chętnie zjadane przez ptaki, dlatego po siewie warto zabezpieczyć je okrywając grządki agrowłókniną lub siatką z drobnymi oczkami. Można również uprawiać bób z rozsady, wtedy możemy przyspieszyć zbiór o około dwa - trzy tygodnie. Nasiona wysiewamy w połowie lutego do skrzyneczek, wielodoniczek lub innych pojemników. Można wcześniej namoczyć je w letniej wodzie przez 24 godziny, wtedy szybciej skiełkują. Przechowujemy je w ciepłym pomieszczeniu, może to być inspekt, ogrzewany tunel foliowy lub nawet parapet w domu. Rozsadę wysadzamy do gruntu pod koniec marca lub na początku kwietnia, pamiętając, by przez kilka dni przed wysadzeniem zahartować ją, zmniejszając temperaturę i ograniczając podlewanie. Możemy intensywnie wietrzyć pomieszczenie lub nawet wystawiać sadzonki na zewnątrz na kilka cieplejszych godzin w ciągu dnia. Bób można również uprawiać pod osłonami, w tunelach foliowych lub szklarniach. W tym przypadku nasiona wysiewamy od połowy marca, a rozsadę wysadzamy od końca marca.

Nawożenie bobu

Bób jest rośliną o średnich wymaganiach pokarmowych. Nie wymaga dostarczania dużych ilości azotu, ponieważ jest rośliną motylkową i dzięki obecności w korzeniach bakterii brodawkowych wiążących azot ma w okresie wegetacji dostarczaną dużą ilość tego pierwiastka. Potrzebuje za to sporych ilości fosforu i potasu.

pH gleby

Należy zbadać je przed siewem i w razie potrzeby zastosować zabieg zakwaszania lub odkwaszania gleby. Najodpowiedniejszy dla bobu jest odczyn zbliżony do obojętnego (pH 6,5 - 7,0).

Nawozy organiczne

• obornik - bób na glebach lżejszych i słabych uprawiamy w pierwszym roku po oborniku, na glebach żyznych można uprawiać go w drugim lub trzecim roku bądź gotowy obornik suszony lub granulowany,
• kompost - nawożenie kompostem na tej stronie abc-ogrodnictwa.pl/nawozy-kompost,
• wermikompost,
• nawóz humusowy - na rynku znajdziemy takie produkty jak Biohumus, Humus Active, BlackJak lub Rosahumus,
• nawozy zielone (Uwaga! nie stosować roślin z rodziny bobowatych.) - przeczytaj o stosowaniu nawozów zielonych.

Nawozy mineralne

Bób jest rośliną wrażliwą na zasolenie gleby. Jest wrażliwy na chlorki, dlatego nie stosujemy nawozów zawierających chlor. Jest natomiast siarkolubny, możemy więc nawozić go nawozami zawierającymi siarkę.

W grupie nawozów mineralnych do wyboru mamy:

Nawozy jednoskładnikowe

Najlepiej stosować je po analizie chemicznej składu gleby, gdy wiemy, jakich składników pokarmowych (mikro- i makroelementy) w niej brakuje. Przydatne są zwłaszcza wtedy, gdy w glebie jest znaczny deficyt pojedynczego składnika pokarmowego.

Nawozy wieloskładnikowe

Są bezpieczniejsze w stosowaniu od nawozów jednoskładnikowych, ponieważ równomiernie uzupełniają wszystkie składniki pokarmowe. Stosujemy je wtedy, gdy nie mamy możliwości wykonać analizy chemicznej gleby. Rodzaje nawozów wieloskładnikowych oraz zalety ich stosowania.

Pielęgnacja bobu

Okrywanie agrowłókniną

Bób jest rośliną odporną na chłody, ale ponieważ wysiewamy go dosyć wcześnie, mogą zdarzyć się jeszcze większe spadki temperatury, a wtedy warto zabezpieczyć rośliny, okrywając je agrowłókniną. Dodatkowo okrywanie agrowłókniną przyspiesza wzrost i rozwój bobu.

Odchwaszczanie

Jest ważne zwłaszcza w pierwszym okresie uprawy. Chwasty możemy usuwać ręcznie lub za pomocą motyczki bądź pazurków.

Spulchnianie gleby

Uprawiając bób, warto spulchniać glebę między rzędami. Najlepiej użyć kultywatora. Dobrze jest spulchniać glebę po podlewaniu i po deszczach, by uniknąć jej zasklepiania się, ponieważ bób nie lubi zbitej, zaskorupionej ziemi.

Podlewanie

Bób ma duże wymagania wodne i potrzebuje sporej ilości wody. Warto monitorować wilgotność gleby za pomocą wilgotnościomierza i odpowiednio ja nawadniać. Bób potrzebuje regularnego podlewania zwłaszcza po siewie oraz w okresie kwitnienia i zawiązywania pąków. Jeżeli bób jest silnie atakowany przez mszyce, a nie ma deszczy, można wtedy polewać silniejszym prysznicem całe rośliny, co pozwala strącić część mszyc.

Jak prawidłowo podlewać rośliny w ogrodzie?

Ogławianie

Jest to zabieg polegający na usuwaniu części wierzchołkowych rośliny. Wykonuje się go, gdy bób zawiąże już kilka strąków, ale jeszcze kwitnie. Przycinamy najwyższe części rośliny o około 2-4 cm. Najlepiej zrobić to za pomocą sekatora, lepiej nie urywać wierzchołków ręką, bo w ten sposób można naderwać korzenie. Bób przycinamy w dzień bez deszczu, ponieważ gdy jest mokro, istnieje ryzyko wystąpienia chorób grzybowych. Pędy obcinamy na prosto, by powierzchnia cięcia była jak najmniejsza. Ogławianie bobu przyspiesza zawiązywanie nasion w strąkach, a także jest jednym ze sposobów ochrony bobu przed mszycą. Zwykle w okresie, gdy bób zawiązuje pierwsze strąki, przelatuje na niego mszyca trzmielinowo-bobowa i w pierwszej kolejności zasiedla młode wierzchołki pędów. Usuwając je, pozbywamy się dużej części mszycy, co pozwala roślinie zdrowo rosnąć.

Podwiązywanie roślin

Bób zwykle nie wymaga podwiązywania, jednak czasem przy deszczowej i wietrznej pogodzie łodygi kładą się na ziemi. Wtedy warto wyprostować je i przywiązać do palików lub obwiązać sznurkiem, by strąki mogły dorosnąć i dojrzeć.

Zbiór i przechowywanie

Bób zwykle zbieramy w miarę dojrzewania strąków, zbiera się go dwu- lub trzykrotnie. Są też odmiany równomiernie dojrzewające, które zbiera się za jednym razem. Nasiona są dojrzałe do zbioru od czerwca do sierpnia, w zależności od odmiany i terminu siewu. Strąki zbieramy, gdy są duże, a nasiona w nich są przez skórkę wyraźnie wyczuwalne w dotyku. Można otworzyć jeden strąk i sprawdzić wygląd nasion. Nasionko powinno być duże, jędrne, a zawiązek pędu i korzenia, czyli cienki podłużny znaczek znajdujący się w dolnej części nasiona powinien mieć kolor zielony. Jeśli jest czarny, nasiona są już przejrzałe. Wyłuskane nasiona bobu nie nadają się do długiego przechowywania, ponieważ szybko ciemnieją. W warunkach profesjonalnych przez krótki okres mogą być przechowywane w chłodni w temperaturze około 0 °C. Dłuższe przechowywanie możliwe jest tylko w strąkach. Nasiona bobu można mrozić i w tej postaci przechowywać przez dłuższy okres. Jeśli uprawiamy bób na suche nasiona, wtedy zbieramy je, gdy dolne strąki staną się czarne. Zwykle termin ten przypada na wrzesień.

Choroby i szkodniki

Prawidłowa pielęgnacja w dużym stopniu przyczynia się do zdrowotności roślin i ogranicza rozwój chorób, jednak zawsze może zdarzyć się, że roślina zachoruje lub zostanie zaatakowana przez szkodniki. Wtedy zwalczamy patogeny za pomocą różnego rodzaju środków naturalnych i syntetycznych, pamiętając o ścisłym przestrzeganiu instrukcji podanych przez producenta na etykiecie. Do najczęstszych chorób i szkodników bobu należą:

Choroby:

• askochytoza bobu i grochu
• rdza bobu
• antraknoza fasoli
• szara pleśń

Szkodniki:

• mszyce
• strąkowiec bobowy
• strąkowiec fasolowy
• śmietka kiełkówka