Kalafior

Jest stosunkowo młodym warzywem, nieznanym w starożytności ani nawet w średniowieczu. Częścią jadalną kalafiora jest tzw. róża, która wytwarza się z silnie skróconego, walcowatego pędu. Róża to zwarte skupienie skróconych, mięsistych pędów kwiatowych. Może mieć kolor biały, kremowy lub zielony, a nawet fioletowy. Kształt róży może być kulisty, wypukły lub spłaszczony. Powierzchnia róży jest szorstka, mniej lub bardziej guzowata. Liście kalafiora wyrastają z dolnej części łodygi i częściowo okrywają różę. Są długie, wąskie, zwykle gładkie, o szarej lub ciemnozielonej barwie, z woskowym nalotem. U większości nowych odmian, zwłaszcza tych późnych, ostatnie liście skręcają się spiralnie i łączą ze sobą wierzchołkami, co znacznie poprawia ochronę róży przed światłem.

Kalafior ma wysokie wartości odżywcze i zdrowotne, jest zaliczany do najbardziej wartościowych warzyw. Zawiera duże ilości witamin C, PP i z grupy B oraz soli mineralnych, zwłaszcza fosforu i potasu, ale też sodu, magnezu, manganu, żelaza, miedzi, cynku, fluoru i jodu. Wspomaga układ odpornościowy, usprawnia pracę wątroby, korzystnie wpływa również na układ trawienny. Ma działanie przeciwnowotworowe - stwierdzono w nim związek o nazwie sulforafan, który pobudza enzymy przeciwnowotworowe. Jest niskokaloryczny - 100 g kalafiora to 30 kcal.

Jest spożywany zwykle po ugotowaniu, choć można go jeść również na surowo. Bardzo smaczny jest ugotowany w osolonej wodzie i polany zasmażaną na maśle tartą bułką. Możemy również dodawać go do sałatek, surówek, a także różnego rodzaju zapiekanek czy zup jarzynowych.

Uprawa kalafiora jest dosyć pracochłonna, więc polecana jest głównie dla doświadczonych ogrodników. Jednak jak wiadomo, warzywa uprawiane w swoim własnym ogrodzie są najzdrowsze i najsmaczniejsze, warto więc spróbować wyhodować również kalafiory.

Uprawa

Uprawiane w Polsce kalafiory są roślinami jednorocznymi. Zależnie od długości okresu wegetacji odmiany kalafiora dzielimy na wczesne, średniowczesne, średniopóźne i późne. Kalafior może być uprawiany jako przedplon, plon główny lub poplon. Najlepiej rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych, żyznych, próchnicznych, o wysokiej pojemności wodnej. Mimo dużego zapotrzebowania na wodę nie lubi jednak gleb podmokłych. Źle rośnie także na ziemiach ciężkich, łatwo zaskorupiających się lub zbyt lekkich, piaszczystych. Nie znosi gleb kwaśnych. Stanowisko do uprawy kalafiora powinno być słoneczne, nie może on rosnąć w zacienieniu. Dopiero wytworzone róże wymagają ochrony przed światłem, ponieważ wystawione na działanie promieni słonecznych żółkną. Kalafiory są wrażliwe na wysokie temperatury, sprzyjają one szybkiemu zakwitaniu, a jego róże „rozsypują się” i pokrywają meszkiem. Warzywa te nie lubią również temperatur zbyt niskich. Długotrwałe wiosenne okresy chłodu mogą spowodować pośpiechowatość, czyli przedwczesne wykształcanie się róż, które są wtedy małe, słabe i nie dorastają do prawidłowej wielkości. Dlatego kalafiory najlepiej rozwijają się w temperaturze 15-20°C.

Zmianowanie

Kalafior, podobnie jak i pozostałe warzywa kapustne, należy do roślin o najwyższej potrzebie zmianowania, głównie dlatego, że możemy wtedy wykluczyć występowanie groźnej choroby roślin kapustnych - kiły kapusty. Aby nie dopuścić do jej wystąpienia, trzeba stosować co najmniej czteroletnie zmianowanie.

• Zmianowanie ze względu na wymagania pokarmowe roślin: Kalafior ma duże wymagania pokarmowe, dlatego należy sadzić go po roślinach o średnich wymaganiach pokarmowych.
• Zmianowanie według pokrewieństwa roślin: Należy do roślin krzyżowych, więc nie należy uprawiać jej na stanowisku po innych roślinach z tej rodziny.
• Zmianowanie według podziału na rośliny korzeniowe, liściowe, kwiatowe, owocowe i nasienne: Należy do warzyw kwiatowych, więc sadzimy go po warzywach liściowych.
• Zmianowanie ze względu na rośliny korzeniące się płytko i głęboko: Kalafior korzeni się płytko, więc uprawiamy go na kwaterze po roślinach korzeniących się głęboko.

Uprawa współrzędna

Kalafior dobrze rośnie w sąsiedztwie buraków, brokułów, grochu, fasoli, kapusty, ogórków, selera i szpinaku. Lubi też towarzystwo ziół, między innymi bazylii, cząbru, kminku, kolendry czy mięty, a także kwiatów, takich jak nagietki, nasturcje czy aksamitki. Nieodpowiednim sąsiedztwem jest dla niego marchew, papryka, pomidory, rzodkiewka i truskawki.

Siew i sadzenie

Kalafiory w naszych warunkach klimatycznych uprawiamy głównie z rozsady. Rozsadę możemy kupić gotową lub wyprodukować samodzielnie. Jej produkcja trwa około 5-6 tygodni. Jeżeli chcemy uprawiać wczesne odmiany kalafiorów, nasiona na rozsadę należy wysiać już połowie lutego. Jeśli wysiewamy nasiona do skrzynek, po około dwóch tygodniach siewki należy przepikować do doniczek. Najlepiej jednak wysiewać je od razu do wielokomórkowych tacek, tak zwanych wielodoniczek. Unikniemy wtedy konieczności pikowania siewek, a rozsada będzie silna i zdrowa. Rozsada produkowana od razu w doniczkach łatwiej znosi stresy po wysadzeniu do gruntu. Najlepsza temperatura dla produkcji rozsady kalafiora to około 18-22°C w okresie od wysiewu nasion do wschodów i 14-16°C po wschodach. Na 7-10 dni przed sadzeniem rozsady na miejsce stałe trzeba podlać ją 0,1-procentowym roztworem molibdenianu amonu lub sodu. Zapobiega to biczykowatości liści kalafiora, spowodowanej niedoborem molibdenu. Biczykowatość objawia się skręcaniem się liści i częściowym zanikiem blaszek liściowych, a w konsekwencji zanikiem zawiązku róży i wyrastaniem zamiast niego poskręcanych liści. Na 1 m2 ustawionej rozsady potrzebować będziemy około 1-3 litry roztworu. Rozsadę przed wysadzeniem do gruntu należy również przez kilka dni zahartować - ograniczyć podlewanie, obniżyć temperaturę w pomieszczeniu z rozsadą i intensywnie je wietrzyć. Można też w ciągu dnia wystawiać rozsadę na zewnątrz. Do uprawy letniej i poplonowej rozsadę możemy wyprodukować na rozsadniku. Po wysianiu nasion rozsadnik warto okryć agrowłókniną, co przyspiesza wschody, a także chroni siewki przed szkodnikami roślin kapustnych. Do zbioru letniego rozsadę wysiewamy na początku kwietnia, a na miejsce stałe wysadzamy w połowie maja. Na zbiór jesienny nasiona wysiewamy od połowy maja do pierwszej dekady czerwca, a rozsadę wysadzamy wtedy w końcu czerwca lub na początku lipca, w zależności od tego, kiedy zwolni się miejsce po wiosennym przedplonie. Rozsada gotowa do wysadzenia powinna być krępa i mieć wykształconych 5-6 liści. Na kilka godzin przed sadzeniem dobrze jest obficie ją podlać, aby ułatwić wyjmowanie roślin z doniczek lub z rozsadnika z nieuszkodzoną bryłą korzeniową. Ziemię wokół posadzonych roślin dokładnie obciskamy i podlewamy. Rozsadę sadzimy w rządkach odległych od siebie o około 45-50 cm, a rośliny w rządku w odległości około 35-60 cm, w zależności od odmiany. Zwykle rzadziej sadzimy kalafiory letnie i jesienne. Aby uzyskać równe rządki, warto użyć specjalnego znacznika lub rozciągnąć sznurek i wzdłuż niego posadzić rośliny.

Odmiany na zbiór letni i jesienny można uprawiać bezpośrednio z siewu. Metoda ta jest mniej pracochłonna niż uprawa z rozsady, jednak udaje się zwykle tylko na żyznych, starannie przygotowanych glebach i przy odpowiednich warunkach pogodowych.

Odmiany

Na rynku ogrodniczym dostępnych jest wiele odmian kalafiorów, różniących się wczesnością, wielkością roślin, kształtem i zabarwieniem róż.

Nawożenie kalafiorów

Kalafior jest rośliną o wysokich wymaganiach pokarmowych. Jest szczególnie wrażliwy na niedobór azotu, dlatego należy zadbać o odpowiednie zaopatrzenie go w ten składnik. Ważne dla prawidłowego rozwoju kalafiora są również mikroelementy, zwłaszcza molibden i bor.

pH gleby

Warto zbadać odczyn gleby za pomocą kwasomierza, ponieważ kalafiory nie znoszą gleb kwaśnych i zbyt mocno zasadowych. Najlepsze dla nich jest pH w przedziale 6,5-7,5. Jeśli nie jest odpowiednie, konieczne jest wykonanie zabiegu zakwaszania lub odkwaszania gleby.

Nawozy organiczne

Kalafior bardzo korzystnie reaguje na nawożenie nawozami organicznymi.

• oborniki przekompostowane - kalafiory możemy uprawiać w pierwszym roku po jego zastosowaniu oraz obornik suszony lub granulowany. Przeczytaj tutaj o stosowaniu i rodzajach obornika,
• komposty - przeczytaj więcej o kompoście,
• wermikomposty - produkt od dżdżownicy kompostowej,
• nawozy zielone - tutaj znajdziesz informacje o nawozach zielonych,
• nawozy humusowe - w sprzedaży na rynku są np. Biohumus, Humus Active, BlackJak bądź Rosahumus.

Nawozy mineralne

Jednoskładnikowe

Przy tym rodzaju nawożenia wskazane jest zbadanie ilości poszczególnych składników pokarmowych (mikro- i makroelementy) w glebie, żeby dostarczyć roślinie dokładnie tego, którego im brakuje. Dla określenia takiego zapotrzebowania wykonujemy analizę chemiczną gleby.

Wieloskładnikowe

Możemy stosować je zarówno przed sadzeniem rozsady, jak i pogłównie. Kalafior jest rośliną siarkolubną i korzystnie reaguje na zasilanie nawozami zawierającymi siarkę. Nie należy jednak w jego uprawie stosować nawozów zawierających chlor, ponieważ jest to warzywo wrażliwe na chlorki. Zalety stosowania oraz rodzaje nawozów mineralnych wieloskładnikowych.

Pielęgnacja kalafiorów

Okrywanie agrowłókniną

Kalafior jest dość wytrzymały na przymrozki, w początkowej fazie dobrze zahartowana rozsada znosi temperatury nawet do -7°C. Wskazane jest jednak okrywanie rozsady agrowłókniną, ponieważ długotrwałe przymrozki mogą spowodować przedwczesne wiązanie róż, które będą wtedy słabej jakości.

Odchwaszczanie i spulchnianie gleby

Należy regularnie odchwaszczać grządki, ponieważ chwasty stanowią dla warzyw konkurencję w pobieraniu z podłoża wody i składników pokarmowych. Jest ważne zwłaszcza w pierwszym okresie po posadzeniu rozsady do gruntu (5-6 tygodni). Chwasty możemy wyrywać ręcznie lub za pomocą motyczki czy pazurków. Możemy również użyć kultywatora, który dodatkowo spulchni glebę. Spulchnianie gleby jest również ważnym zabiegiem w uprawie kalafiorów, jednak nie może ono być głębsze niż 3 cm, aby nie doszło do uszkodzenia podpowierzchniowej części systemu korzeniowego. Trzeba również uważać, by w trakcie zabiegów odchwaszczanie i spulchniania nie obsypywać kalafiorów, ponieważ obsypana część wytwarza wtedy korzenie przybyszowe, co osłabia tempo wzrostu rośliny i w rezultacie opóźnia dojrzewanie róż.

Bielenie (ochrona róż przed światłem)

Zabieg polega na okrywaniu róży kalafiorów liśćmi. Jest konieczny do zachowania zbitych, śnieżnobiałych róż, ponieważ nadmiar światła powoduje ich żółknięcie. Najczęściej nadłamuje się 2-3 liście wewnętrzne, tak, aby w pozycji poziomej ściśle okrywały różę. Podobnym sposobem jest oderwanie dwóch liści zewnętrznych i okrycie nimi powierzchni róży. Co 2-3 dni należy sprawdzać stan liści okrywających, zwłaszcza w czasie upałów, ponieważ wtedy liście szybko więdną i zabieg trzeba powtórzyć. Aby zabezpieczyć kalafiory przed światłem na nieco dłuższy okres, można nie wyłamywać liści, ale związać ze sobą wewnętrzne liście okrywające różę za pomocą sznurka. Bielenie róż ma mniejsze znaczenie w przypadku odmian samookrywających.

Podlewanie

Jest bardzo ważne ze względu na płytki system korzeniowy kalafiora. Przez cały okres wzrostu należy utrzymywać dużą wilgotność gleby, jednak największą uwagę należy zwrócić na czas wiązania i dorastania róż, bo wtedy rośliny potrzebują najwięcej wody. Do podlewania najlepiej jest używać wody deszczowej, którą możemy zbierać w specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemnikach lub beczkach.

Prawidłowe podlewanie roślin ogrodowych

Zbiór i przechowywanie

Kalafiory zbieramy w miarę dorastania róż i osiągania przez nie dojrzałości. W zależności od odmiany możemy zbierać je już od czerwca, aż do jesieni. Róże powinny być w pełni wyrośnięte, o zwartej powierzchni. Nie należy opóźniać zbiorów, bo wtedy róże żółkną i rozluźniają się. Kalafiory najlepiej zrywać rano, są wtedy najbardziej jędrne i soczyste. Wycinamy je za pomocą ostrego noża. Kalafiory w chłodnym miejscu można przechowywać przez kilka dni. Najlepiej zrywać je z liśćmi, wtedy łatwiej się przechowują, a żółknięcie i łatwe odrywanie się liści jest dla nas sygnałem, że okres przechowywania się kończy. W warunkach profesjonalnych, w temperaturze 0-1°C i przy wilgotności 95-98% można kalafiory przechowywać dłużej - odmiany letnie do 4 tygodni, a jesienne nawet do 10 tygodni. Nie można przechowywać ich razem z owocami wytwarzającymi etylen, ponieważ jego obecność w atmosferze przyspiesza starzenie się kalafiorów i skraca możliwy okres ich przechowywania. Jeśli chcemy dłużej przechowywać to warzywo w warunkach domowych, warto je zamrozić. W ten sposób przechowuje się bardzo dobrze.

Choroby i szkodniki

Kalafior jest atakowany przez te same choroby i szkodniki, co inne warzywa kapustne. Rośliny w dobrej kondycji są mniej narażone na choroby i łatwiej jest zwalczać na nich szkodniki niż na roślinach słabych. Ważne jest więc zapewnienie kalafiorom warunków do prawidłowego wzrostu i rozwoju, a także odpowiednie zmianowanie, które może ograniczyć występowanie wielu chorób. Występujące choroby i szkodniki możemy zwalczać za pomocą różnego rodzaju preparatów chemicznych i biologicznych, dokładnie przestrzegając zaleceń podanych na etykietach. Do najważniejszych chorób i szkodników kalafiorów należą:

Choroby:

• zgorzel siewek
• kiła kapusty
• czarna zgnilizna
• czerń krzyżowych
• gnicie róż
• mączniak rzekomy
• szara pleśń
• alternarioza
• mokra zgnilizna bakteryjna

Szkodniki:

• śmietka kapuściana
• pchełki
• chowacze
• drążyn
• mszyca kapuściana {mszyce}
• mszyca brzoskwiniowa {mszyce}
• gnatarz rzepakowiec
• paciornica krzyżowianka
• bielinek kapustnik
• bielinek rzepnik
• piętnówka kapustnica
• błyszczka jarzynówka
• rolnice
• drutowce
• pędraki
• mątwik burakowy {nicienie}
• ślimaki
• tantniś krzyżowiaczek