Truskawka

Truskawka to dzieło człowieka - nie występują one dziko w przyrodzie. Powstała w siedemnastym wieku ze skrzyżowania dwóch odmian poziomki: chilijskiej i wirginijskiej. Jest byliną o wysokości 15-45 cm, trójlistkowych, lśniących liściach i kwiatach o białych płatkach. Jadalny jest czerwony owoc zbiorowy truskawki. Jest on zwany owocem rzekomym - właściwymi owocami są liczne, drobne orzeszki zawiązujące się na jej powierzchni. Ich kolor, w zależności od odmiany, może być kremowy, czerwonawy lub purpurowy.

Truskawki pojawiają się jako jedne z pierwszych owoców sezonowych, najwcześniejsze ich odmian możemy zrywać już w maju. Ich wyjątkowy aromat i smak sprawia, że są jednymi z najbardziej lubianych owoców, a dodatkowo są również bardzo zdrowe. Zawierają wiele witamin, między innymi C, A, E i z grupy B. Są bogate w makro- i mikroelementy, takie jak fosfor, potas, wapń, żelazo, magnez, sód czy cynk. Dzięki zawartości wapnia i fosforu wzmacniają kości i zęby, poprawiają pracę mięśni. Mają właściwości odtruwające i oczyszczające, a dzięki zawartości żelaza chronią przed anemią. Wzmacniają organizm. Są zalecane przy chorobach układu moczowego. Truskawki zawierają w składzie również fitocydy, czyli związki o właściwościach bakteriobójczych, bardzo istotne w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej. Cukier zawarty w truskawkach to fruktoza - ma ona niski indeks glikemiczny, dzięki czemu po spożyciu truskawek nie ma nagłych skoków poziomu insuliny i owoce te są odpowiednie dla diabetyków. Są polecane dla osób odchudzających się, ponieważ zawierają w składzie bromelinę - enzym rozkładający białko pokarmowe, który ułatwia spalanie tłuszczów i węglowodanów. Są też niskokaloryczne - 100 g truskawek to tylko 28 kalorii.

Truskawki są również wykorzystywane w kosmetyce. Dzięki temu, że zawierają witaminę C, flawony i flawonoidy, są składnikiem preparatów likwidujących przebarwienia skóry. Wchodzą też w skład kosmetyków używanych do pielęgnacji skóry zniszczonej, przesuszonej i łuszczącej się, ponieważ działają odżywczo i ściągająco.

Truskawki najsmaczniejsze są surowe, zrywane prosto z krzaka. W takiej postaci są również najzdrowsze, a jedząc je wykorzystujemy wszystkie ich zdrowotne właściwości. Są wyśmienitym dodatkiem do lodów, gofrów, omletów i naleśników. Można je również dodawać do mleka, naturalnego jogurtu czy maślanki. Są używane do sałatek, a także dań z mięsa czy ryb. Można z nich robić pyszne dżemy i konfitury na zimę.

Uprawa truskawek jest łatwa i udaje nawet niedoświadczonym ogrodnikom. Warto posadzić je w swoim ogrodzie i cieszyć się smakiem i aromatem tych wspaniałych owoców.

Wymagania glebowe i klimatyczne

Truskawka może rosnąć na większości gleb ogrodowych, nie lubi tylko ziemi bardzo ciężkiej i wilgotnej. Najlepiej jednak rośnie na glebach żyznych, próchniczych, lekko kwaśnych, o pH 5,5-6,5. Lubi miejscach słoneczne, w cieniu słabiej kwitnie i owocuje, a jej owoce są mniej słodkie. Jest odporna na mrozy.

Sadzenie

Przed posadzeniem truskawek należy bardzo dobrze przygotować glebę, ponieważ rośliny będą rosły w jednym miejscu przez kilka lat. Przede wszystkim należy oczyścić ją z chwastów, zwłaszcza tych wieloletnich, jak perz czy powój - w innym przypadku będą nie tylko konkurencją o składniki pokarmowe, wodę i światło, ale również będą pośredniczyły w przenoszeniu chorób i szkodników. Przed rozpoczęciem uprawy trzeba też zbadać pH gleby, gdyż na zbyt kwaśnej lub zbyt zasadowej truskawki nie będą rosły. Można to zrobić za pomocą kwasomierza i w razie potrzeby zakwasić lub odkwasić glebę. W przypadku konieczności odkwaszenia trzeba jednak pamiętać, że truskawka jest wrażliwa na świeże wapnowanie, należy więc stosować je w poprzednim sezonie. Dobrze jest również wzbogacić glebę w materię organiczną. Truskawki bardzo dobrze rosną na glebie wzbogaconej obornikiem. Można również użyć kompostu, wermikompostu lub wysiać mieszankę na nawozy zielone. Jako przedplon pod truskawki polecane są rośliny bobowate, takie jak bobik, łubiny, peluszka czy wyka, mieszanki strączkowo-zbożowe oraz rzepak i gorczyca.

Truskawki z sadzonek doniczkowanych można sadzić przez cały sezon wegetacyjny, jednak najlepiej robić to późnym latem, w sierpniu i wrześniu. Sadzimy je w rzędach co 40-60 cm i rozstawie między sadzonkami około 20 cm. Wybieramy sadzonki zdrowe, z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym. Umieszczamy je w dołkach i przykrywamy ziemią aż do wysokości rozety. Ziemię wokół sadzonek uklepujemy i obficie podlewamy.

Truskawki można uprawiać również pod osłonami. Wtedy owoce otrzymujemy we wcześniejszym terminie w porównaniu do upraw tradycyjnych.

Płodozmian w uprawie truskawki

W uprawie truskawek ważne jest przestrzeganie właściwego płodozmianu. Korzenie truskawki są porażane przez różnego rodzaju grzyby znajdujące się w glebie, najczęściej z rodzaju Verticillium, które są sprawcą groźnej choroby systemu korzeniowego - werticiliozy. Nie należy więc zakładać uprawy tam, gdzie rosły rośliny będące żywicielem dla tego grzyba (pomidory, maliny, ziemniaki, kapusta i kalafiory). W miejscu, gdzie truskawka rośnie przez 3-4 lata, nie powinno się zakładać jej nowej uprawy wcześniej, niż po czterech latach. Truskawka zużywa bowiem duże ilości składników mineralnych i szybko wyjaławia ziemię, a dodatkowo w glebie gromadzą się grzyby i nicienie.

Odmiany

W Polsce dostępnych jest bardzo wiele odmian truskawek. Możemy podzielić je na truskawki owocujące jednorazowo oraz owocujące kilka razy (powtarzające). Odmiany owocujące jednorazowo zwykle dojrzewają w czerwcu i zbieramy je przez około trzy tygodnie. Do tych odmian należą na przykład: Dukat, Elkat, Honeoye, Senga Sengana, Onebon, Albion, Everest.

Odmiany powtarzające owocują dłużej, przez około dwa miesiące lub nawet do jesieni. Są to między innymi Selva, Aromas, Diamante i Albion. W ostatnim czasie popularne stają się amatorskie, rewelacyjne odmiany truskawki owocującej niezwykle długo. Są one zwykle określane mianem truskawek pnących, ponieważ tworzą długie, nawet ponad metrowe rozłogi. Można hodować je na balkonach i tarasach, ponieważ idealnie nadają się do uprawy w wiszących pojemnikach i w skrzynkach balkonowych. Kwitną i owocują bez przerwy od czerwca aż do pierwszych mrozów. Zimą można je przechować w pomieszczeniu z dostępem światła, w temperaturze powyżej 0°C. W pojemnikach możemy hodować między innymi odmiany Selva, Estara, Super Star, Everest czy Ostara. Do pojemników nadaje się również Pink Panada, odmiana truskawki ananasowej. Może być ona wspaniałą ozdobą tarasu lub balkonu, ponieważ ma piękne, różowe lub ciemnoróżowe kwiaty, pojawiające się od maja do jesieni. Owoce jej są mniejsze niż u większości truskawek, ale równie smaczne i aromatyczne.

Pielęgnacja

• Okrywanie agrowłókniną: Truskawki są mrozoodporne, jednak w mroźne, bezśnieżne zimy dobrze jest okryć je agrowłókniną. Należy jednak odpowiednio wcześnie zdjąć okrywę, by nie spowodować ich zaparzenia. Wcześnie kwitnące odmiany, które mogą być narażone na wiosenne przymrozki, dobrze jest okrywać na noc ze względu na niebezpieczeństwo przemarznięcia kwiatów.
• Ściółkowanie: Jest bardzo ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym, ponieważ pozwala uniknąć zabrudzenia owoców ziemią, zwłaszcza po deszczu - jest ono bardzo niekorzystne, ponieważ sprzyjają rozwojowi chorób grzybowych. Do tego celu można użyć czarnej agrotkaniny lub agrowłókniny, która dodatkowo utrzymuje wilgoć w glebie i ogranicza wzrost chwastów.
• Odchwaszczanie i usuwanie rozłogów: Jeśli nie stosujemy ściółkowania, musimy zadbać o regularne odchwaszczanie truskawek. Chwasty można wyrywać ręcznie lub okopywać motyczką. Okopywanie dodatkowo spulchnia glebę, trzeba jednak uważać, by nie robić tego zbyt głęboko, bo można uszkodzić korzenie. Należy również usuwać rozłogi, aby nie doprowadzić do wyczerpania roślin. Rozłogi, zwane popularnie „wąsami”, podobnie jak chwasty stanowią dla truskawek konkurencję o pokarm i światło. Pierwsze rozłogi na niektórych odmianach wyrastają już podczas kwitnienia, ale najsilniej tworzą się w czerwcu i lipcu.
• Nawożenie: Truskawka jest rośliną mało wymagającą pod względem nawożenia, zwłaszcza jeśli stanowisko zostało wcześniej właściwie przygotowane. W trakcie sezonu można zasilić rośliny nawozem zawierającym potas, co korzystnie wpływa na owocowanie. Jest wrażliwa na chlorki, nie można więc stosować nawozów zawierających chlor. W sprzedaży są dostępne wieloskładnikowe nawozy mineralne o specjalnie przygotowanych dla truskawek, które mają odpowiednio dobrane składniki. Tutaj możesz przeczytać jak z nich korzystać.
• Podlewanie: Jest szczególnie ważne w okresie wyrastania i dojrzewania owoców. Brak dostatecznej ilości wody w glebie może spowodować drobnienie owoców. Jest równie ważne także w sierpniu i wrześniu, gdy tworzą się kwiatostany na następny rok. Korzystne jest podlewanie deszczówką, którą możemy zbierać w beczkach lub dużych pojemnikach. W miarę możliwości uważajmy, żeby nie moczyć całych roślin, ponieważ zwiększa to ich podatność na choroby grzybowe.

Podlewanie roślin w ogrodzie

• Ścinanie liści: Po zakończeniu owocowania w drugim - trzecim roku uprawy można ściąć liście truskawki. Nie jest to zabieg niezbędny, ale odmładza on rośliny, a także ogranicza występowanie chorób i ułatwia zwalczanie szkodników. Ogranicza również wyrastanie wąsów, co może sprzyjać wytwarzaniu się kwiatostanów na przyszły rok. Trzeba to jednak zrobić jak najwcześniej po zbiorze. Liście ścinamy sekatorem, nie za nisko, żeby nie uszkodzić wierzchołków wzrostu - na wysokość około 5-7 cm. Jeśli nie ścinamy wszystkich liści, należy usunąć suche i porażone przez choroby. Ścięte liście można przeznaczyć na kompost, pamiętając jednak w tym przypadku o kompostowaniu metodą na gorąco, by pozbyć się patogenów. Koszenie liści można przeprowadzać również przy uprawie odmian powtarzających owocowanie. W tym przypadku wiosną, po ukazaniu się pierwszych kwiatów truskawek kosi się całe rośliny. Po około dwóch tygodniach wyrastają nowe, silne i zdrowe liście i kwiatostany. Dzięki temu uzyskuje się znacznie wyższy tzw. drugi plon (owocowanie rozpoczyna się od połowy lipca).

Rozmnażanie

Truskawki najczęściej rozmnażamy z rozłogów. Rośliny macierzyste wypuszczają ich wiele. Najlepsze sadzonki otrzymuje się z roślin matecznych w pierwszym roku po ich wysadzeniu. Jeśli gleba jest wystarczająco pulchna, młode rośliny ukorzeniają się same. Najlepiej pobierać je w dni pochmurne, bo unika się wtedy więdnięcia i przesuszenia korzeni. Najkorzystniej robić to wiosną lub jesienią. Można od razu posadzić je w miejscu docelowym lub dla lepszego ukorzenienia i wzmocnienia się roślin włożyć je do doniczek i przesadzić w miejsce docelowe za jakiś czas.

Odmiany, które nie wytwarzają rozłogów, można rozmnażać przez podział krzaczków. We wrześniu wyjmujemy je z ziemi i dzielimy każdy na dwie części. Każda z roślin musi mieć własne korzenie i chociaż jeden pąk. Zastawiamy tylko trzy lub cztery liście, resztę usuwamy. Rośliny sadzimy od razu na miejscu docelowym.

Jeszcze jedną metodą rozmnażania truskawek są sadzonki frigo. Są one kopane w okresie pełnego spoczynku zimowego, odpowiednio przygotowane, opakowane i przetrzymywane w chłodni w temperaturze około -2°C przez kilka miesięcy, aż do momentu wysadzenia. Rosną one dużo szybciej niż sadzonki zielone - zaczynają kwitnienie po 30 dniach od wysadzenia, a po kolejnych 30-40 zaczynają owocować. Od wysadzenia do owocowania mija więc zwykle 8-9 tygodni. Metoda ta jest często stosowana przez producentów truskawki do produkcji sterowanej, czyli takiej, która pozwala na zakładanie plantacji w dowolnym terminie i uzyskanie owoców w ściśle zaplanowanym czasie, np. w maju lub w sierpniu. Dzięki temu zbiera się je wtedy, gdy tradycyjne plantacje zakończyły już owocowanie lub go jeszcze nie rozpoczęły. W następnych latach sadzonki owocują już normalnie, w terminach tradycyjnych. Ze względu na konieczność przechowywania w specjalistycznych chłodniach są droższe od tradycyjnych. Sadzonki frigo są coraz popularniejsze także wśród ogrodników amatorów. Przede wszystkim pozwalają wydłużyć sezon zbiorów, a dzięki skróceniu okresu od wysadzenia do zbioru zmniejsza się niebezpieczeństwo wystąpienia chorób liści truskawek. Są one bardziej wytrzymałe, łatwo się przyjmują i wymagają mniej troski po posadzeniu.

Zbiór i przechowywanie

Zbiór truskawek zwykle rozpoczyna się w pod koniec maja lub czerwcu i trwa w miarę dojrzewania owoców. Najlepiej zbierać owoce wczesnym rankiem po obeschnięciu rosy - owoce są wtedy suche i naturalnie schłodzone, dzięki czemu mają odpowiednią jędrność. Trzeba uważać, by podczas zbioru nie uszkodzić ich, gdyż wtedy szybciej sie psują. Zbieramy je z szypułkami, zwykle odcinając je delikatnie paznokciem. Zbiór trwa zwykle około trzech tygodni, a u odmian powtarzających około dwóch miesięcy. Truskawki są owocami o małej trwałości i trudno się przechowują. Można je trzymać w lodówce lub w chłodnym miejscu najwyżej kilka dni. Jeśli chcemy przechowywać je dłużej, możemy je zamrozić.

Choroby i szkodniki

Truskawka odpowiednio pielęgnowana będzie mniej narażona na choroby. Jednak nawet mimo tego mogą one wystąpić, rośliny mogą być również atakowane przez różnego rodzaju szkodniki. W takich przypadkach konieczne jest zwalczanie ich za pomocą dostępnych środków naturalnych lub chemicznych. Do najczęstszych chorób i szkodników truskawek należą:

Choroby:

• szara pleśń
• werticilioza
• biała plamistość liści truskawki
• mączniak prawdziwy truskawki
• skórzasta plamistość truskawki
• zgnilizna korony truskawki

Szkodniki:

Żerujące na korzeniach:

• pędraki
• drutowce
• opuchlaki
• nicienie

Żerujące na części nadziemniej:

• kwieciak malinowiec
• przędziorek chmielowiec
• roztocz truskawkowiec
• zmienik lucernowiec