Czosnek

Jest popularnym warzywem posiadającym niesamowite i intensywne walory smakowe. Jest niezwykle aromatyczny, dzięki czemu bardzo często stosujemy go w kuchni jako przyprawę. Znany jest również jako roślina lecznicza, posiadająca szereg właściwości, korzystnie wpływających na nasze zdrowie, także działających bakteriobójczo. Właśnie z tych powodów powinniśmy rozważyć jego uprawę również w swoim ogrodzie.

Uprawa czosnku w ogrodzie

W naszych warunkach klimatycznych uprawiamy czosnek pospolity i bez przeszkód możemy uprawiać zarówno odmiany jare - sadzone wiosną jak i ozime - sadzone jesienią, gdyż jest to roślina odporna na działanie niskich temperatur. Jest rośliną jednoroczną. Do właściwego rozwoju potrzebuje dużo słońca, jednak poradzi sobie również w półcieniu. Jest to roślina charakteryzująca się słabo rozwiniętym systemem korzeniowym, sięgającym do 20-30 cm w głąb gleby i rozrośniętym w promieniu około 10 cm. To powoduje, że ma duże wymagania glebowe jak i również wodne. Potrzebuje gleby wilgotnej, bogatej w próchnicę oraz składniki pokarmowe.

Zalecenia dotyczące uprawy

• stanowisko - słoneczne,
• rodzaj gleby - średnia (piaszczysto-gliniasta),
• wilgotność gleby - średnia,
• pH gleby - obojętne od 6,5 do 7,

Zmianowanie

Warzywo to wymaga odpowiedniego zmianowania i nie należy go sadzić rok po roku w tym samym miejscu oraz na stanowiskach zajmowanych wcześniej przez warzywa cebulowe. Istnieje wtedy zagrożenie rozwoju typowych chorób i szkodników dla tego typu warzyw. Nie powinniśmy również uprawiać go po warzywach absorbujących z podłoża dużo składników pokarmowych. Odpowiednim przedplonem dla czosnku są fasola, ogórki lub pomidory.

Uprawa współrzędna

W uprawie współrzędnej jest warzywem o szerokim zastosowaniu, gdyż zapobiega on chorobom wywoływanym przez grzyby pasożytnicze. Ze względu na intensywny, charakterystyczny zapach odstrasza szkodniki, takie jak mszyce czy myszy. Może być z powodzeniem uprawiany w sąsiedztwie warzyw: marchwi, ogórka, pomidora, truskawek, buraka ćwikłowego oraz sałaty. Natomiast nie zalecane jest sąsiedztwo warzyw strączkowych: fasola tyczna oraz karłowa, groch oraz kapustnych takich jak: kapusty, kalafior, brokuł oraz kalarepa. Możemy go także uprawiać pod krzewami oraz drzewami owocowymi, a także w sąsiedztwie kwiatów: róż, lilii czy tulipanów.

Sadzenie i pielęgnacja

Do sadzenia powinniśmy wybierać rodzime odmiany, gdyż są one najlepiej przystosowane do naszych warunków klimatycznych, a do tego posiadają dużo lepszy smak oraz aromat. Najpopularniejsze Polskie odmiany ozime do sadzenia jesiennego to: Arkus, Harnaś, Mega, Zawrat, Huzar a odmiany do sadzenia wiosennego to Jarus, Cyryl oraz Jankiel.

Polski czosnek Harnaś

Z dostępnego nam materiału wybierajmy duże zdrowe, nieuszkodzone główki. Jest to ważne, gdyż zapobiega przenoszeniu różnego rodzaju chorób grzybowych i wirusowych. Przeciwko nicieniom i chorobom grzybowym należy moczyć ząbki w roztworze, któregoś z zalecanych preparatów grzybobójczych.

Ząbki wsadzamy do gleby w odległości 10-15 cm od siebie (w zależności od wielkości ząbków, im większe tym rzadziej), na głębokość 5 cm w przypadku odmiany jarej i 10 cm w przypadku odmiany ozimej, pionowo piętką w dół. Po czym w koło delikatnie ubijamy ziemię. Pomiędzy rzędami powinna być zachowana odległość 20-25 cm.

Termin sadzenia dla czosnku jarego trwa od połowy marca do połowy kwietnia. Najlepiej jeśli do sadzenia przystąpimy możliwie jak najwcześniej, kiedy tylko ziemia odmarznie i osuszy się z nadmiaru wody. Zaś czosnku ozimego od połowy października do połowy listopada. Pamiętajmy przy tym, że musimy to zrobić tak, aby zdążył się jeszcze ukorzenić przed zamarznięciem ziemi. Nie możemy zrobić tego zbyt wcześnie ponieważ wtedy może zbytnio się rozwinąć i przymarzać podczas niskich temperatur. Przy prawidłowym wysadzeniu, możemy liczyć na większe plony niż w przypadku sadzenia odmiany jarej.

Zalecenia przy sadzeniu czosnku:

• termin sadzenia: odmiany jare (od połowy marca do połowy kwietnia), odmiany ozime (od połowy października do połowy listopada),
• odstęp w rzędzie: 10-15 cm.,
• odstęp między rzędami: 20-25 cm.,
• głębokość sadzenia: odmiany jare 5 cm, odmiany ozime 10 cm.

Zalecenia przy pielęgnacji czosnku:

• spulchnianie gleby - robimy to za pomocą wideł, którymi nakłuwamy ziemię delikatnie ją podnosząc,
• ściółkowanie gleby - jako materiału do ściółkowania możemy użyć foli, włókniny oraz różnych materiałów organicznych w postaci: rozdrobnionej słomy, podsuszonej trawy, kory z drzew liściastych również przekompostowanej lub w połowie dojrzałego kompostu,
• ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami - zabiegami mechanicznymi, wykorzystując różnego rodzaju narzędzia do pielenia oraz chemicznymi zgodnie z programem ochrony roślin,
• nawadnianie gleby - wymaga regularnego podlewania, szczególnie podczas formowania się oraz wzrostu główek, przy dłuższym okresie bezdeszczowym, należy wtedy kontrolować wilgotność gleby,
• usuwanie pędów kwiatostanowych - przyczynia się do znacznego zwiększenia plonów około 30%,

Nawożenie

Do nawożenia czosnku możemy stosować zarówno nawozy organiczne, takie jak kompost, nawozy zielone, obornik w przypadku którego czosnek sadzimy w drugim roku po nim lub biohumus, który jest naturalnym produktem od dżdżownic kalifornijskich, jak i nawozy mineralne. W przypadku nawozów mineralnych, należy wziąć pod uwagę to, że czosnek jest rośliną częściowo tolerującą chlorki. Dlatego należy dobierać takie produkty, które są ubogie w chlorki lub nie zawierają ich w ogóle. Tutaj polecanym nawozem jest Azofoska nie zawierająca w swoim składzie chlorków. Jeśli jednak jesteśmy zmuszeni do zastosowania nawozu z dużą ilością chlorów to możemy to zrobić, ale tylko przedsiewnie (przed rozpoczęciem wegetacji) po to aby większość chlorków zawartych w nawozie została wymyta do głębszych warstw gleby. Wtedy nie będą one dostępne dla korzeni podczas wegetacji.

Zbiór oraz przechowywanie

Dla czosnku jarego terminem zbioru jest zwykle wrzesień. Jego dojrzałość objawia się żółknięciem i zasychaniem liści. Dla czosnku ozimego jest to lipiec. Jego dojrzałość rozpoznamy po tym, jak w ponad 50% roślin złamie się szczypior. Niestety nie możemy ze zbiorem czekać zbyt długo, gdyż po jakimś czasie może nastąpić pękanie łusek. Wtedy główki rozpadną się na pojedyncze ząbki, które mogą zacząć się ukorzeniać i nie będą nadawać się do przechowania.

Dobrym narzędziem używanym do wykopania czosnku są widły. Podważamy go wtedy nimi i wyciągamy ręcznie. Na zbiór powinniśmy wybrać pogodny dzień, gdyż po zbiorze powinniśmy go osuszyć na słońcu i oczyścić, a jego korzenie obciąć. Potem możemy go zapleść w piękne warkocze, które będą pełniły w naszym domu wspaniały element dekoracyjny. Jeśli nie planujemy plecenia warkoczy to jego szczypior przycinamy na długość 2-4 cm.

Podczas dłuższego przechowywania musimy zapewnić mu odpowiednie warunki. Najdłużej ok. 10 miesięcy będzie się przechowywał w wentylowanym, chłodnym i ciemnym pomieszczeniu, w którym wilgotność jest na poziomie 65-70% i temperaturze wynoszącej od 0 do 1 stopnia C. Przechowując w takich warunkach możemy wykorzystać go jako materiał siewny.

Choroby i szkodniki

Czosnek narażony jest na różnego rodzaju choroby grzybowe, wirusowe oraz szkodniki. Aby im przeciwdziałać należy przestrzegać zasad zmianowania, sadzić zdrowe i nieuszkodzone ząbki oraz zaprawiać je przed sadzeniem różnymi preparatami grzybobójczymi. Do zwalczania szkodników możemy wykorzystywać różnego rodzaju preparaty naturalne oraz chemiczne. Pamiętajmy przy tym, aby stosować się do zaleceń programu ochrony warzyw. Do najczęściej występujących chorób i szkodników czosnku należą:

Choroby:

• czarna zgnilizna
• niebieska zgnilizna
• biała zgnilizna
• fusaryjna zgnilizna
• różowa zgnilizna korzeni
• helmintosporioza
• rdza
• chwościk
• bakterioza
• zielona zgnilizna

Szkodniki:

• niszczyk zjadliwy {nicienie}
• błotniszka czosnkówka
• śmietka cebulanka
• udnica cebulówka
• wciornastki
• wgryzka szczypiorka
• rozkruszek
• rolnice
• drutowce
• nicienie
• poskrzypka cebulowa