Kukurydza w ogrodzie

  • uprawa kukurydzy

Kukurydza cukrowa

Kukurydza cukrowa jest rośliną coraz chętniej uprawianą w ogrodach przydomowych. Jest rośliną wysoką, niektóre odmiany dorastają nawet do 2 metrów. Jej łodyga podzielona jest na węzły i międzywęźla. Jest gładka, przeważnie zielonej barwy, choć może być także czerwona, dzięki temu, że zawiera antocyjany. Liście osadzone są na łodydze naprzemianlegle, a blaszka liściowa odstaje od niej prawie poziomo, dzięki czemu może dobrze wykorzystać promieniowanie słoneczne. Kukurydza jest rośliną rozdzielnopłciową, ale jednopienną - na tej samej roślinie występują zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Kwiatostan męski to okazała wiecha, wyrastająca na wierzchołku rośliny, natomiast kwiatostan żeński jest kolbą osadzoną na skróconym pędzie w kącie liścia. Kwiaty zapylane są przez wiatr. Samozapylenie jest utrudnione, ponieważ kwiaty męskie i żeńskie nie kwitną równocześnie. Najpierw zakwitają kwiaty męskie, a po 2-3 dniach - żeńskie. Jeśli zapylenie przebiegnie prawidłowo, w kolbie zawiązują się owoce - ziarniaki. To właśnie one są jadalną częścią kukurydzy. Ziarniaki zwykle ułożone są w kolbie w regularnych rzędach. Najczęściej mają kolor żółty, czasem biały.

Dojrzałe ziarniaki są słodkie i smaczne. Możemy gotować je i podawać z solą i masłem. Kukurydza cukrowa jest bardzo popularna w formie konserwowej, w tej postaci jest często głównym składnikiem różnego rodzaju sałatek. Kukurydza oprócz walorów smakowych, ma dużą wartość odżywczą i zdrowotną. Zawiera od 6 do 12% cukrów (głównie sacharozy). Jest źródłem witamin A, C, E i z grupy B, a także mikroelementów, takich jak fosfor, potas, wapń magnez czy selen. Zwłaszcza selen jest bardzo cennym składnikiem kukurydzy - wraz z witaminą B i beta-karotenem ma działanie antynowotworowe, a także wspomaga usuwanie z organizmu szkodliwych substancji. Kukurydza bogata jest w błonnik pokarmowy i zalecana jest przy otyłości, cukrzycy, kamicy żółciowej oraz przy zagrożeniu miażdżycą. Ziarniaki kukurydzy nie zawierają glutenu, dlatego są ważnym składnikiem diety bezglutenowej.

Uprawa

Kukurydza cukrowa jest łatwa w uprawie. Jest rośliną jednoroczną. Uprawiamy ją z siewu do gruntu lub z rozsady. Nie ma dużych wymagań glebowych i udaje się na różnych rodzajach gleb, poza terenami bardzo ciężkimi i podmokłymi i bardzo suchymi. Najlepiej jednak lubi gleby piaszczysto-gliniaste, o dużej zawartości próchnicy i składników pokarmowych, szybko nagrzewające się. Jest rośliną wybitnie światłolubną i nie może rosnąć w zacienieniu. Jest też ciepłolubna, dlatego do gruntu wysiewamy ja dopiero w połowie maja. Jest bardzo dobrym przedplonem dla wielu roślin, może być też uprawiana jako plon główny lub poplon. Kukurydzę lepiej uprawiać w formie małego poletka, a nie w pojedynczych rzędach. Uzyskamy wtedy lepsze warunki do zapylania, a dzięki temu dobre wypełnienie kolb ziarnem, bez pustych przestrzeni. Kukurydza to roślina wiatropylna, więc przy takim sposobie wysiewu niezależnie od kierunku wiatru pyłek jest przenoszony na sąsiednie rośliny i im więcej rzędów, tym większa szansa, że padnie na sąsiednie rośliny i je prawidłowo zapyli.

Odmiany

Odmiany kukurydzy cukrowej różnią się wczesnością - do wyboru mamy odmiany wczesne, średnio wczesne i późne. Różnią się również wysokością i pokrojem roślin, plennością oraz zawartością cukrów w ziarnie. Są odmiany o normalnej słodkości (6-8%), o podwyższonej zawartości cukru (8-12%), a także supersłodkie (8-12% cukrów).

Zmianowanie

Kukurydza może być uprawiana przez kilka lat na tym samym stanowisku, jednak w uprawie wszystkich roślin lepiej jest unikać monokultury i stosować zasady zmianowania, aby uniknąć zmęczenia gleby i nasilenia się czynników chorobotwórczych.

  • Zmianowanie ze względu na wymagania pokarmowe roślin: Ma wysokie wymagania pokarmowe, więc korzystne jest sadzenie jej na stanowisku po roślinach o średnich wymaganiach pokarmowych.
  • Zmianowanie według pokrewieństwa roślin: Należy do rodziny wiechlinowatych, więc nie należy uprawiać jej po innych roślinach z tej rodziny.
  • Zmianowanie według podziału na rośliny korzeniowe, liściowe, kwiatowe, owocowe i nasienne: Jest rośliną owocową, sadzimy ją więc po roślinach kwiatowych.
  • Zmianowanie ze względu na rośliny korzeniące się płytko i głęboko: Korzeni się głęboko, więc najlepiej uprawiać ją na kwaterze po roślinach korzeniących się płytko.

Uprawa współrzędna

Dobrymi sąsiadami dla kukurydzy są: groch, fasola, ogórki, pomidory, sałata i cukinia. Nie lubi towarzystwa buraków ćwikłowych i selera.

Siew i sadzenie

Przed wysiewem nasion glebę należy odpowiednio przygotować. Jeśli chcemy uprawiać kukurydzę z siewu wprost do gruntu, nasiona wysiewamy w połowie maja na głębokość około 4-7 cm (4-5 cm na glebach ciężkich, 6-7 na lekkich). Nasiona w rzędzie umieszczamy co 20 cm, a rzędy powinny być oddalone od siebie o 75 cm. W rejonach cieplejszych można wysiewać kukurydzę nieco wcześniej, ale zawsze temperatura gleby na głębokości 10 cm musi wynosić co najmniej 10 stopni, ponieważ kukurydza jest ciepłolubna i dopiero taka temperatura gleby zapewnia prawidłowe kiełkowanie nasion. Warto wtedy okryć zasiewy agrowłókniną, co przyspieszy kiełkowanie i wzrost roślin. Podobnie postępujemy, jeśli po siewie pojawią się jeszcze spadki temperatury poniżej zera. Wtedy musimy zasiewy okryć agrowłókniną, żeby zabezpieczyć rośliny przed zniszczeniem, ponieważ kukurydza jest bardzo wrażliwa na przymrozki. Jeżeli chcemy przyspieszyć termin zbioru kukurydzy, możemy również uprawiać ją z rozsady. Pozwala to przyspieszyć dojrzewanie kolb od jednego do nawet trzech tygodni. Uprawa z rozsady jest korzystna zwłaszcza wtedy, gdy wiosna jest późna i chłodna, i przez to długo nie możemy wysiać nasion do gruntu. Jednak należy pamiętać, że kukurydza jest rośliną, która z trudnością regeneruje system korzeniowy, więc rozsadę przesadzać należy bardzo ostrożnie, by nie uszkodzić jej korzeni. Z tego względu rozsada musi być doniczkowana. Nasiona wysiewamy w drugiej połowie kwietnia, bezpośrednio do małych doniczek lub wielodoniczek. Rozsada jest gotowa do wysadzenia po około trzech - czterech tygodniach od wschodów, gdy roślina ma rozwiniętych sześć liści. Wysadzamy ją do gruntu w drugiej połowie maja, gdy minie już ryzyko wystąpienia wiosennych przymrozków.

Nawożenie kukurydzy cukrowej

Kukurydza ma wysokie wymagania pokarmowe. Pobiera z gleby duże ilości azotu i potasu, nieco mniejsze fosforu, wapnia i magnezu. Do jej nawożenia stosować możemy zarówno nawozy mineralne, mineralno-organiczne, jak i organiczne.

pH gleby

Toleruje odczyn gleby w szerokim przedziale - pH 5,0 - 8,0, jednak najkorzystniejszy dla niej zakres pH to 6,0 - 6,5. Warto zbadać odczyn gleby za pomocą kwasomierza i w razie potrzeby zakwasić lub odkwasić glebę.

Nawozy organiczne

Ich stosowanie jest bardzo korzystne w uprawie kukurydzy cukrowej. Do wyboru mamy:

Nawozy mineralne

Kukurydza cukrowa jest rośliną tolerującą chlorki, możemy więc stosować nawozy zawierające chlor. Jest też rośliną siarkolubną, więc stosujemy nawozy zawierające siarkę. Do wyboru mamy nawozy jedno- i wieloskładnikowe.

Jednoskładnikowe

Najlepiej stosować je po zbadaniu składu chemicznego gleby i określeniu, których dokładnie składników w niej brakuje. Możemy wtedy uzupełnić właśnie ten składnik, którego roślinie brakuje.

Wieloskładnikowe

Są zwykle stosowane, gdy nie mamy możliwości zbadania składu chemicznego gleby, ponieważ dostarczają roślinie równomiernie kilku składników pokarmowych. W przypadku, gdy nie znamy składu gleby, bezpieczniej stosować właśnie nawozy wieloskładnikowe niż jednoskładnikowe. Przeczytaj o stosowaniu i zaletach mineralnych nawozów wieloskładnikowych.

Pielęgnacja kukurydzy cukrowej

Okrywanie agrowłókniną

Kukurydza jest rośliną ciepłolubną, jest też bardzo wrażliwa na wiosenne przymrozki, dlatego okrywanie zasiewów agrowłókniną jest bardzo korzystne, ponieważ chroni przed niskimi temperaturami, a także przyspiesza wzrost i rozwój roślin.

Ściółkowanie

Jest bardzo korzystne w uprawie kukurydzy, ponieważ ogranicza wzrost chwastów, pomaga również utrzymać wyższą temperaturę gleby. Można ściółkować ją czarną agrowłókniną lub agrotkaniną, która poprawia warunki cieplne wierzchniej warstwy gleby (temperatura wzrasta o 2 - 4 °C) i zmniejsza dobowe wahania jej temperatury. Ściółkować możemy również słomą lub zielonymi częściami roślin wysiewanych na zielony nawóz.

Odchwaszczanie

Kukurydza jest wrażliwa na zachwaszczenie, szczególnie w początkowym okresie wzrostu. Rośliny przez kilka pierwszych tygodni rosną bardzo powoli, gleba jest słabo zacieniona, więc chwasty mają doskonałe warunki do rozwoju. Żeby kukurydza mogła prawidłowo się rozwijać, musimy usuwać chwasty, najlepiej za pomocą narzędzi do pielenia, co dodatkowo spulchnia glebę.

Podlewanie

Kukurydza ma duże wymagania wodne i wymaga obfitego nawadniania zwłaszcza w momentach kiełkowania, kwitnienia i formowania się kolb. Brak dostatecznej ilości wody może spowodować zmniejszenie liczby i wielkości kolb, a także nieprawidłowe formowanie się ziarniaków w kolbach (tak zwane kolby „przestrzelone”).

Jak prawidłowo nawadniać rośliny w ogrodzie?

Zbiór i przechowywanie

Kolby powinno się zbierać wtedy, gdy ziarno w nich osiągnie dojrzałość mleczną. Właśnie wtedy ma ono najwyższą wartość odżywczą. Dojrzałe ziarno powinno być miękkie, a po jego naciśnięciu powinno z niego wyciekać gęste mleczko. U odmian o normalnej słodkości uchwycenie właściwego momentu zbioru jest bardzo ważne, ponieważ trwa bardzo krótko, tylko około 3-5 dni. Okres ten przypada zwykle po około trzech tygodniach od ukazania się na kolbach znamion słupków, czyli tak zwanych „nitek”. Warto w tym okresie obserwować kukurydzę i zaglądać do kolb, by sprawdzić dojrzałość ziarna. Okres zbioru jest dłuższy dla odmian bardzo słodkich, w ich przypadku może wynosić aż do 10 dni. Okres przydatności do zbioru jest zwykle dłuższy, gdy na dworze jest chłodno, a skraca się w czasie upalnej pogody. Kolby zbieramy, wyłamując je przy nasadzie. Najlepiej przeznaczyć je od razu do spożycia, ponieważ kukurydza należy do warzyw nietrwałych pod względem przechowywania, ale w chłodnym miejscu można przechowywać ją przez kilka dni. W temperaturze pokojowej już po 24 godzinach traci ona 1/4 zawartości cukrów. W temperaturze 0°C odmiany super słodkie można przechowywać nawet do miesiąca. Liście okrywowe zdejmujemy z kolby bezpośrednio przed gotowaniem. Ziarno kukurydzy możemy konserwować lub mrozić.

Choroby i szkodniki

Uprawiana w naszych warunkach klimatycznych kukurydza jest dosyć odporna na choroby i szkodniki. Czasem jednak mogą się one pojawić, a wtedy zwalczamy je za pomocą różnego rodzaju preparatów biologicznych lub chemicznych, ściśle przestrzegając umieszczonych na etykietach zaleceń dotyczących stosowania tych środków. Do chorób i szkodników kukurydzy należą:

Choroby:

  • plamistość pochew liści kukurydzy
  • zgorzel siewek
  • fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni zbóż
  • fuzarioza kolb kukurydzy
  • drobna plamistość liści kukurydzy

Szkodniki:

  • omacnica prosowianka
  • ploniarka zbożówka
  • mszyce (czeremchowo-zbożowa, różano-trawowa)
  • chrząszcze z rodziny sprężykowatych i żukowatych
  • rolnice
  • ptaki